1975 : OD017718_CD0922_21c1

Air Ar mo shlí ó Inis domsa go Cíl Cill Bheathach stadas stádas i mbaile ata atá cóngarach go math maith do Chíl Chill Bheathach, agus bhuaileas bhuail mé isteach go dtí tig teach feirmeora. Ansan Ansin istig isteach bhuaileas bhuail mé le lánú lánúin a ag bhíoch bhíodh a lauirt labhairt Gaelainne Gaeilge tímpeall timpeall lé le chúig cúig bliana fichead nú nó mar sin ó shin, ach níl sí dearúta dearmadta glan fós acu.

Mícheál Ó hAunracháin. hAnracháin.

Cén ainm atá ar an áit seo a Mhichíl?

Uachtar Árd.

Bhfuil mórán Gaelainne Gaeilge san sin áit seo?

Nín. Tá na daoiní daoine óga mithe imithe as Gaeilge. Mithe Imithe a ag rínce rince anois is in aech éineacht leis na cailíní. Bhfuil fhios agat é sin?

Níl aen aon spéis acu sa Ghaelainn Ghaeilge a thuille, thuilleadh, ab ea?

Nín.

An raibh puín puinn Gaelainne Gaeilge aun led le do línse? linnse? Nuair a bhís bhí tú a ag dul air ar scoil anois a an raibh puín puinn Gaelainne Gaeilge air ar scoil?

Bhí, bh... Ní raibh aen aon Ghaeilig Ghaeilge a ag dul ar scoil nuair a bhí mise a dul ’on scoil.

Ná raibh?

Á, no, ní-,... níor fhoulaim fhoghlaim mi mé focal Gaeilige Gaeilge riamh air scoil...

Nár dhein?

...ach na blianta bhí mé a críochnú na scoil, bhí siad a lauirt labhairt Gaelainn Gaeilge an_ an_ an_ an_ ansan.

Sa scoileanna.

Tá an Ghaeilge aici sin.

Sin í do bhean, raghaimíd rachaimid a ag caighnt caint léithe léi sin láireach. láithreach.

Bhí, bhí Gaeilge aici sin.

A An raibh puín puinn daoine air ar scoil led le do lín? linn?

Trí nú nó ceathar ceathair daoiní daoine athá... atá... anso anseo anois, a dul air scoil liomsa.

Sin, sin uile?

Tá siad imithe.

An aulaig amhlaidh ná nach raibh na jabanna...

A tá siad mithe imithe Manchester, Sasana is gah gach aen aon áit.

An aulaig amhlaidh ná raibh na jabanna aige ag baile acu? Bhí, mhuise ní raibh, leath na jabanna, bhí, bhí an_ bhí siad ana-bh_ ana-bhoch_ bhocht.

Ní raibh na, ní raibh na beithíg beithígh có chomh fairsin fairsing acu is tá atá sé anois.

An Gaelainn Gaeilge a bhí aige ag d'athair is aige ag do mháthair, ab ea?

Bhí Gaeilige Gaeilge breá acu. Á bhí ana-Ghaeilige an-Ghaeilge aige ag m'athair.

Lé Le Gaelainn Gaeilge a tógach tógadh tusa, a Mháiréad?

Sea.

Cen Cén áit?

Ros.

Fada ón áit seo é sin?

Go... tímpeall timpeall lé le dhá mhíle go leith.

Agus an raibh scata Gaelainne Gaeilge san sin áit sin led le do lín? línn?

Bhí. Bhí. Bhí cuid mhór Gaeilge laurtha labhartha ar an scoil an t-aum san.

Gaelainn, bhíoch bhíodh Gaelainn Gaeilge á mhúine mhúineadh air ar scoil díbh, daoibh, a an raibh?

Ó bhí. Leauir... Leabhair... bhíoch, bhíodh, leauir leabhair na Gaeilge is scrín scríbhinn Gaeilge is gah gach ae aon rud.

Tréis Tar éis na scoile a dh'fhágaint fhágáil cad a dhinis rinne tú a Mháiréad?

Bhí mé ag obair leis le mo mháthair. Bhí mo driofúr, chua chuaigh sí go dtí Meirice. Meiriceá. Agus níl, níl, anois níl níl ach beirt acu i Meirice Meiriceá anois.

Tá siad marbh.

Tá na, tá siad marbh.

Paiste talún ab ea a bhí aige ag d’ do mhuíntir? mhuintir?

Ó sea...

mbítá mbíteá ag obair air ar an bhfeirm?

...cheithre, ...ceithre, cheithre ceithre cheithre ceithre bó a bhíoch bhíodh againn. Cheithre Ceithre nú nó chúig cúig an t-aum t-am san. sin.

An mbítá mbíteá ag obair ar a an bhfeirm tránóna? tráthnóna?

Bhíoch, Bhíodh, a ag bailiú prátaí agus bain baint prátaí. Agus díonamh, déanamh, dhinimíst dhéanaimis cuid mhór obair an t-aum, t-am, an tarnthóna tráthnóna san. sin.

Cad é an chleachta chuideachta a bhíoch bhíodh agaibh. Cén cathamh caitheamh aidhmsire aimsire a bhíoch bhíodh agaibh?

Mhuise, bhíoch bhíodh rínce rince insan san oíche a bhí, anseo agus ansúd ansiúd againn, is na_ bhíoch bhíodh rínce rince againn, ’gus agus bhíoch bhíodh spórt againn. Eh, Bhí duine, ní raibh, pus-music.

Portaireacht Béil.

Sea, portaireacht béal a bhí againn an t-aum t-am san. sin. Ní raibh aen, aon, ní raibh aen aon accordions nó, ae aon rud an t-aum t-am san. sin.

Bhuel dh'fhágas d'fhág mé Uachtar Ard ansan ansin agus phriocas phioc mé liom siar go dtí Cíl Cill Bheathach, baile athá atá leathais le hais na farraige, agus dála an cheantair seo againn héin, féin, gabháltaisí gabháltais beaga talún atá aiges ag na feirimeoirí feirmeoirí agus dhinidíst dhéanaidís ábhairín iascaig iascaigh lé le curach tráth, díreach hé feibh mar a bhíonn naidhmhóg naomhóg anso anseo againn héin. féin. Ar thi theach Sheáin Uí Choisdeala Choisdealbha a bhí mo thrial. thriall. Fear scéalach é Seán.

Cíl Cill Beathach agus Fóidre tá siad le hais a chéile anso, agus bhí fear ina chónaídhe chónaí i Fóidre fudó, fadó, Muirisín Fóidre an t-ainm a bhí air. Agus bhí taidhreamh taibhreamh aige ag trí oíche i ndia ndiaidh a chéile, dá mbeach mbeadh sé ar droithead droichead Luiminí Luimní do go bhfaigheach bhfaigheadh sé a dhóthain don tsael tsaol aun. ann. D'eighre D'éirigh sé go moch maidin agus níor stad sé gur bhuail sé an droithead. droichead. Bhí sé ag cuartach cuardach tímpeall timpeall an droithid droichid is gah gach aen aon áit agus d’iar_ chnoc chonaic sé _____ aun. ann. Agus bhí ti teach beag le hais an droithid droichid agus fuair se sé lauistín lóistín an oíche aun. ann. Agus nuair a tháinig an maidin aríst arís agus a bhricfeast bhricfeasta ite aige, chua chuaigh se sé amach aríst arís ar cuartach cuardach tímpeall timpeall an droithid. droichid. Agus bhí fear ón... Cúntae Contae an Chláir a ag tarraint tarraingt féar isteach go marga margadh Luiminí Luimní an dá lá, agus nuair a bhí an fear a ag teacht amach an darna dara lá, do stad sé, chnoc chonaic sé go ro raibh Muirisín insa sa droithead droichead i gcúnaí, gcónaí, agus stad sé agus d’fhiara d’fhiafraigh sé do Muirisín Mhuirisín cad a thug anso anseo é. Bhuel dúirt Muiris'... arsa Muirisín leis 'bhí taidhreamh taibhreamh agam trí oíche i ndia ndiaidh a chéile dá mbeinn aig ag an ndroithead ndroichead so, do go bhfaighinn mo_ do go bhfaighinn mo dhóthain don tsael tsaol aun.' ann.' 'A, bí bíonn a ag gabháil abhaile' arsa an fear leis. 'Nár, nár thaidhri thaibhrigh mise dá mbeinn aig ag ti teach Muirisín Fóidre agus an leac athá atá lasamu lasmuigh don den doras a thógaint, thógáil, agus go bhfaighinn pota óir fé faoi thíos.' Níor úirt dúirt Muirigín, Muirisín aen, aon, aen aon rud ach casa casadh abhaile go tapa, agus fuair sé rún rámhainn beag a bhí aige, agus thóg se sé an leac a bhí lasamu lasmuigh don den doras, agus fuair sé an pota ór thíos fé. Bhuel, bhaile bhailígh sé an t-ór amach as an bpota ansan, agus bhí sé ag úsáid an pota, beiriú prátaí agus rudaí mar sin, agus bhíoch bhíodh sé an pota le hais an bhalla. Agus thá-, bhuail fear siúil isteach lá chuige, agus shuig shuigh sé síos, agus ní raibh aen aon léamh ar Muirisín, bhí scríobh air ar thaebh thaobh an corcán, agus d'fhiarhaig d'fhiafraigh a an fear siúil de, cé cá bhfuair sé an pota san? sin? 'É...', arsa Muirisín, 'tá sé ansan ansin leis na cianta. Níl a fhios agam cé bhfuaireach bhfuarthas é.' 'Bhuel pé ar domhan an áit a bhfuaireach bhfuarthas an pota san, sin, tá ceaun ceann dhá uair níos mó ar an dtaebh dtaobh eile' arsa an fear siúil le Muirisín. D'imig D'imigh a fear siúil a bóthar agus fuair Muirisín an rún rámhainn beag arís agus thóg sé an leac a bhí lastig, laistigh, agus fuair sé pota a bhí dhá uair níos mú mó laisistig laistigh don den doras. Ach do thóg-, bhaile bhailigh se sé amach i mála a raibh aun ann agus d'ime d'imigh se sé go Ciarraíghe. Ciarraí. Níor fhan sé anso anseo níos mú. mó. D'ime D'imigh se sé go Ciarraí, agus ní r-, ní raibh aen, aon, aen aon chúntas chuntas níos mó bhuaig. uaidh. An Scéal beag eile. Bhí fear i bhF- i bhFóidre fudó, fadó, agus bhí sé a ag teacht, bhíoch bhíodh sé a ag teacht ar ch, ar a chuaird treasna trasna go Cíl Cill Bheathach gah gach aen aon oíche sa ghíre, gheimhreadh, agus nuair a bhíoch bhíodh se sé a ag dul abhaile bhíoch bhíodh sé a ag dul cois le, lios, bhíoch bhíodh sé a ag dul a- cois lios, agus bhí sé, an oíche so seo bhí sé a ag dul treasna trasna agus d'aire d'airigh sé an, an, an , an úrán amhrán istig istigh sa Lios, agus... na daoiní daoine agus bhí dán acu. Agus is é an dán a d'aire d'airigh sé acu, 'Déardaoin, Dé hAoine agus Dé Sarthain, Sathairn, Déardaoin, Dé hAoine agus Dé Sarthain', Sathairn', agus bhí sé ag éisteacht leo agus stad siad ansan ansin agus dúirt, dúirt sé an dán ina...ina ndiaig, ndiaidh, agus chuir sé Dé Dounaig Domhnaigh isteach leis. 'Déardaoin, Dé hAoine, Dé Sarthain Sathairn agus Dé Dounaig.' Domhnaigh.' Agus d'aire d'airigh sé an gu, guth, ar... ar an guth istig istigh a rá, féachaint céar' céard a bhí ansan. ansin. Agus tháinig, chnoc chonaic sé daoiní daoine a ag teacht le... ’ de dhroim an Lios, féachaint agus an, bhí, bhí cnop ar a an droum ndrom an fear, agus dúirt an fear athá atá ______ gob gurb é, go raibh fear... gurb' é fear a bhí chnop, cnop, cnop ar a dhroum. dhrom. Bhuel ‘bain de é’, agus d'ime d'imigh sé abhaile agus dial diabhal pioc don chnop... thit sé dhe.

Raibh múrán mórán scéalta sa cheauntar cheantar nuair a bhís bhí tú ag eighrí éirí suas?

Á bhí. Bhí seó scéalta so seo ar fad aun. ann. Bhí. Ó bhí...

Céarb iad na seanachaithe seanchaithe ab fhearr?

Na seanachaithe seanchaithe is fhearr? Bhuel Mícheál Ó Coisdeala an fear ab, an fear ab fheárr fhearr a bhí an. ann. Ti Teach cuairde cuairte ab ea é, bhímíst bhímís an ann ar gcuaird. Bhímís Bhímis a rínce rince is gah aen aon rud aun, ann, is ag imirt cártaí, agus bhíoch bhíodh sé s_ ínsint insint na scéalta sa, insa sa _____, tuigeann tu. tú. Anois is aríst, b’fhé dá mbeach... mbeadh... ná dá mbeach, mbeadh, mara mbeach mbeadh aen aon rínce rince aun, ann, do bhíoch bhíodh sé ag ínsint insint scéal.

Ní bhíonn a thuille thuilleadh scéaltóireachta scéalaíochta ar siúl anois, nó ní bhíonn?

Nó, ní bhíonn, mar tá an teilibhís teilifís is an réidió... raidió...

Cad a , cad a chuir deire deireadh leis na scéalta?

Cad a chuir deire deireadh leo? Bhuel na se_ na sean_ na seandaoiní seandaoine a bhí na scéalta acu agus tá siad ar fad imithe anois... Agus conas ná nach fuil bhfuil sí aig ag an nglúin a tháinig ina ndiaig? ndiaidh? Ah, bhuel ní... tá na réidió raidió agus an teilibhís teilifís acu, agus nuair athá atá an teilibhís teilifís air siúl, era ní feadar féidir uit duit aen aon fhocal in ae aon chor a bheith agat...

Chathfá Chaithfeá do bhéal a dh'iamh. iamh.

Chaithfeá! Agus conas a bheach scéal ansan ansin agat. Sea.

Cogar conas mar atá aige ag cúrsaí Gaelainne Gaeilge sa cheauntar cheantar so?

Á tá cuid mhaith i gCíl gCill Bheathach a bhfuil Gaeilge acu. Tá.

Níl sí a ag dul ar gcúl, aen aon chuid, a an bhfuil?

A ní déarhainn déarfainn go bhfuil, agus na daoiní daoine óga do lauir labhair siad_ lauir labhair siad... do fhoulaim fhoghlaim siad Gaeilge air ar scoil is... Ach níl aen aon taithí ar é a lauirt labhairt sa mb, sa mbaile, an dtuigeann tu, tú, ach tá raidhnt roinnt de i gCíl gCill Bheathach do. dó.

Ach a bhfágais bhfág tú an scoil, cén chéad jab a bhí agat? Plé le feirmeoireacht a bhís bhí tú i gcónaí ab ea, nó rauis raibh tú riamh ag iascach?

No, ní raibh, ní ro raibh mi mé riamh, riamh ag iascaireacht... Feirimeoireacht. Sábháilt Sábháil féir is a bain prátaí is a crú ba is mar sin.

Feirimeoirithe Feirmeoirí beaga ar fad athá atá sa cheauntar, cheantar, ab ea? Nú Nó cé mhéid na gabháltaisí gabháltais is mó a bheach bheadh acu?

Bhuel ní eh... feirimeoirí feirmeoirí beaga, ach níl siad ró-bheag. Tá de deich nó dhá bh- bó dhéag acu, agus tá cúpla ceaun ceann a bhfuil fi- os ceaun cionn fiche ba. Ach an cuid is mó, feirimí feirmí beaga do ghlaefá orthu, nach ea?

Cúpla míle ó thuaig thuaidh ó Chíl Chill Bheathach tá Fód Deirg, mar a bhfuil cónaí air Mhícheál Ó Cearmada. Áit é seo athá atá chó chomh fada fairsin fairsing scópúil scóipiúil is a gheofá.

Radharc breá an. ann. Aige Ag aen aon áit. Agus feicimíd feicimid thímpeall, tímpeall, mórthímpeall báid agus loíngeas loingeas is na Liners a ag teacht ó Mheiriceá. Feicimíd Feicimid a ag dul isteach dtí Gaillimh iad, agus a ag gabháil amach, feicimíd feicimid iad. Bád iascaire is geh gach aen aon rud ón áit seo.

Agus cíonn feiceann tú Ciarraí ón áit seo chó chomh math. maith.

Ó cím feicim Chiarraí go breá, agus Baile a Bhuinneáin agus siar Breaundán, Breandán, agus na Maharees. Feicimíd Feicimid iad.

Ana-radharc An-radharc ar fad agat.

Tá tá.

Tá scéal agat dom a Mhichíl.

Tá , "Trí 'Giant", bhí...

Trí fhathach.

Trí fathach. Agus bhí cailín óg agus bhí siad a ag troid. Sáil, Daileann, agus Dainghean Daingean thiar ag Ceaun Ceann Léime. Thug... tháinig an cailín anoir anduaig aduaidh dtí go dtí Sáil, agus thug sé dtí Ceaun Ceann Léime í, agus dúirt sé go bpósach bpósfadh se sé í... dá léimeach léimeadh sí. Bhí sé céad... dhá chéad troithe nú nó trí chéad troithe.

B'fhada an léim í.

Amach ar oileán beag a bhí amui. amuigh. Bhí ______ daighin, domhain, dhá chéad troithe nó trí chéad troithe, agus léim sí é, amach, agus léim sé ina dhiaig. dhiaidh. "Droum "Drom ar n-ais ais anois", dúirt sé. Agus léim sé droum drom ar thar n-ais. nais. Agus tháine tháinig sí ina dhiaig dhiaidh agus chuir sé sáil léithe léi agus síos léi. Chnoic Chonaic sé an cailín, ar an bhfarraige is _____ a an scéal agus bhuail cothú cathú é, agus tháine tháinig sé abhaile. Chuíne Chuimhnigh sé air féineach féin ansan ansin go dtiocach dtiocfadh an bheirt eile air, agus go mharóidíst maróidís é. Agus chua chuaigh sé ó dheas dtí go dtí an dtráig trá agus léim sé, agus ______ sé giorraí, giorria, agus chua chuaigh sé isteach i gcoighl, gcoill, agus bhí sé an coighcís. coicís. Fuaireadar amach é. Agus mharaíodar mharaigh siad é.