1949 : QAC001593Ac1

Bhí seana-Mhícheál sean-Mhícheál Ó Longáin na ina reachtaire aig ag an nGearaltach, ridire an Ghleanna, agus nuair d’úmpaig d’iompaigh a dhriotháir dheartháir sin na ina phrodastúnach phrotastúnach do cuireamh cuireadh an Longánach chun siúil. Do chuir seisean fé faoi ansan ansin a i gCarraig na bhFear agus is aun ann a rugag rugadh a mhac Mícheál Óg sa bhliain seacht gcéad déag seasca sé. Bhí dúil sa Léann aig ag an ógánach so seo agus do shiúil sé Cúige Mún Mumhan na ina scláire scoláire bocht a ag bailiú seanachais seanchais idir prós agus filíocht. Na Ina theaunta theannta san sin do bhí breith aige air ar an gcnuasach lámhscríbhingí lámhscríbhinní d’fhág Seán na Raithíneach na ina dhiaig. dhiaidh. Tréis Tar éis an eighrí éirí amach, do phós Mícheál Óg agus thug sé urmhór formhór a shaeil shaoil na ina mháistir scoile ó áit go háit ar an dtaebh dtaobh thuaig thuaidh do Chathair Chorcaí. Agus na ina scríobhaí ar leauir leabhair Gaeilge as an muarchnuasach mórchnuasach a bhí aige óna óige, agus go mbíoch mbíodh sé a ag cuir cur leis a i gcónaí. Do cheap sé féin taun tamhan mhór filíochta idir filíocht cráifeach, chráifeach, filíocht náisiúnta agus muarchuid mórchuid aislingí agus búrdúin. burdúin. San obair sin na scríbhneoireachta do gheibheach d'fhaigheadh sé árdchúnamh ardchúnamh óna chlaín, chlainn, go muarmhuar mór mór ó Pheadar agus ó Phól. Sa bhliain ocht gcéad déag fiche seacht fuair a mhac Pól feirm bheag thalaimh ó shaerbhreathach shaorbhreathach Mhá Mhac Cártha’ Carthaigh Spáingeach Spáinneach ar an gCnoc Bhuí i bPróiste bParóiste Charraig na bhFear agus is aun ann do cailleamh cailleadh é aidhmsir aimsir an droshaeil drochshaoil i mbliain a dathad daichead ’s is a seacht agus tá sé curtha insa sa Teaumpall Teampall Geal. Tuairim is agus cúig bliana sula rugag rugadh Mícheál Óg Ó Longáin is ea do fuair Seán Ó Murchú na Raithíneach bás. Sa bhliain seacht gcéad déag seasca dó. Rugamh Rugadh é sa bhliain seacht gcéad déag i gCarraig na bhFear agus is aun ann a cha chaith sé a shael shaol go léir. Bhí féith na filíochta aun ann ó dhúchas ach tháine tháinig sé go hóg fé faoi anáil Liam Mhic Curtáin an Dúna, a bhí ina cheal air an scoil éigse sa Bhlárnain. Nuair a bhí an chúilfhiacail chúlfhiacail tagaithe tagtha chun Seáin in ealaín na filíochta ba mhinic gach ere re sea idir é féin agus Liam. Uair amháin deirtear gur chuir Liam an raun rann so seo chuige. ‘A Shuaircfhir is agus uaisle do a cheartaíos cheartaíonn dréacht. Is gur bhuaimse uaimse do fuairis fuair tú gur beadaí an chéird. cheird. Níor mhuar mhór liom duit buachtaint buachan air neart Chrí Chríoch Néill nú nó gur bhuailis bhuail tú im i mo chluais mi mé lem le mo shlaitín féin. Feirim bheag thalaimh a bhí aige ag athair Sheáin. Agus ní raibh do chlaín chlainn aige ach beirt mhac, Diarmaid agus Seán. Nuair a bhí Seán nae naoi mbliana déag d’aois, do cailleamh cailleadh a dhriotháir dheartháir agus an caoine caoineadh do dhin rinne Seán dó, is agus é sin an chéad iarracht dá chuid dá bhfuil againg. againn. B’éigean do Sheán cloí leis an gcuireadóireacht gcuradóireacht ansan ansin agus is minic a deir sé ling linn gur ar an ráing rámhainn a thag_ a thugach thugadh sé an lá agus an oíche le foulaim foghlaim agus le scríneoireacht. scríbhneoireacht. Bhí sé na ina rúnaí nú nó na ina reachtaire aig ag á a thiarna talún, is é sin Cormac Spáingeach Spáinneach Mac Cártha Carthaigh agus is mó iomaí aurán amhrán a cheap sé dhó, maraen maraon lena chaoine chaoineadh sa bhliain seacht gcéad déag caega caoga hocht. Don Chormac san sin do cheap Seán Clárach an t-amhrán úd ‘Dia na bhFeart dod chúdach chumhdach gan bhrúiteacht gan bhrón gan mhille.’ mhilleadh.’ Nuair a tháinig an file sin go Carraig na bhFear sa bhliain seacht gcéad déag a dathad daichead is a ceathair a ag d’iarra iarraidh cúnaimh ar son Séarlas Óg Mac Séamais. Scríobhaí cruíng cruinn cneasta dob ab ea Seán na Raithíneach. San Sa chuid do chlár na lámhscríbhingí lámhscríbhinní sa Bhritish Museum, a scríbh scríobh Ó Gráda, tugann sé ardmhola ardmholadh do shaethar shaothar Sheáin as ucht na leaur leabhar dá chuid atá aun. ann. Bhí córtha cófra lán do leauraibh leabhair dá chuid féin aige a ag fáil bháis do dó agus mar a dúrt, dúirt mé, mar a dúrt dúirt mé cheana bhí breac_ bhí breith aige ag Mícheál Óg Ó Longáin orthu. Tháinig scata orthu leis an aidhmsir aimsir ach tá fuíolach fuílleach acu insa sa leaurlanna leabharlanna i mBleá mBaile Átha Cliath agus i Sasana agus i Ma Má Nuad. Duine suairc so-chroíoch dob ab ea Seán, na haoire agus na giotaí gríng grinn a cheap sé taspeánaid taispeánann siad an tréith sin a bheith aun. ann. Do De réir bhéaloideas Charraig na bhFear do rugag rugadh Liam Mac Curtáin, údár údar an amhráin sin aige ag Dún Peadair i bpróiste bparóiste Ghleaun Ghleann an Phréacháin i gCúntae gContae Chorcaí, agus is agus uaig uaidh sin a fuair sé an leasainm, Liam an Dúna, chun a mhuíntir mhuintir a dhealú ó Churtánaig Churtánaigh eile a bhí go líonmhar sa cheauntar. cheantar. Rugamh Rugach Liam sa bhliain sé céad déag seasca hocht. Fuair sé scolaíocht mha mhaith na ina óige fé faoi scáth mhuíntir mhuintir Chaoimh gur de sliocht díbh san Gleaun Gleann an Phréacháin an uair sin. Is dóichí gur leo san sin do chua chuaigh sé, do chuaig chuaigh Liam na ina dhragún an arm Rí Shéamais. Tá fianaise Sheáin na Raithíneach go ndeighe ndeachaigh sé tríd an gcoga gcogadh san sin le gaisce is agus le lúch lámhach an Bhanbha a shiúl is agus a i dtreasaibh dtreasa Loch Clúmh Clúibh do ráinig, marcach na ruag ruaig an in achrain achrainn thuaig thuaidh mar aicill acaill do buag buadh an bár barr leis agus is follas san sa Bhóinn is agus i Luimineach Luimneach fós go ngoineach ngoinfeadh gan teóra teorainn a námhaid. namhaid. Gaiscíoch tréitheach mearchroíoch éachtach is d’fhainthí d’fhaichne d’Éiring d’Éirinn lánlag. Tar éis a an choga, chogaidh, níor fhág sé Éire les leis na géanna fiaine fiáine ach chuir sé fé faoi air ar an Droum nDrom Buí i gCarraig na bhFear mar a mbíoch mbíodh sé a ag feirimeoireacht feirmeoireacht agus a múine múineadh scoile, is é sin scoil scairte agus a ag scrí scríobh nú nó ag athscrí athscríobh leaur leabhar Gaelainge. Gaeilge. Do chlanna chórsan chomharsan dob ab ea é féin agus an t-athair Eoghan Ó Caoimh agus dob ba é Liam athair baistí Airt Uí Chaoimh, mac an athar Eoghan, do cailleamh cailleadh sa bhFraidhnc. bhFrainc. Bhíoch Bhíodh an bheirt na gcónaí, aig, ag, i gcónaí ag obair agus a gioba giobadh air ar a chéile le greaun. greann. Fiú amháin, tar éis gur go dhin ndearna sagart do Eoghan, nuair do cailleamh cailleadh Diarmaid mac Seáin Bhuí Mhic Cártha Carthaigh sa bhliain seacht gcéad déag is agus a cúig, eisean a bhí ina cheaun cheann air ar an scoil éigse sa Bhlárnain. Ón bhliain mbliain sin go dtí... Fuair Liam bás sa bhliain seacht gcéad déag fiche ceathair agus ar nós Aogáin Uí Rathaille, do cheap sé aiste bheag is agus é ar leabaig leaba a bháis. Seod é a thosach: Anaithe Anfa dhom dom anaithe anfa mo shael shaol ar deacht Anaithe Anfa dhom dom anaithe anfa mo léas im i mo ghlaic ghlac Anaithe Anfa dhom dom anaithe anfa go mbéarfar _____ ______ Is cúis bheannaithe ná nach feadarsa cá taebh taobh na _____ ______ #? Chímíd Feicimid ósna óna cúntaisí cuntais sin conas mar tháinig oideas litríochta an tseachtú seachtú aois déag anuas ó ghlúin go glúin a i gCarraig na bhFear. Ag tosanú tosú le Dámhscoil na Blarnan agus Diarmuid Mac Seáin Bhúi, tagann an slaura slabhra trí Liam an Dúna, trí Sheán na Raithíneach agus trí Mhícheál Óg Ó Longáin, anuas go dtí an droshael drochshaol céad bliain ó shin nuair a thosanaig thosaigh an meath ar an Ghaelaing nGaeilge sa phróiste. pharóiste.