1969 : QQTRIN016177

Nuair a tógú tógadh Colm Cille amuí amuigh i nGartan, nGartán, bhuel tá créafog créafóg Gartan Gartán airiaú riamh eh... is dearú dealramh go bhfuil sí uisce coisreaca. coisricthe.

Sea.

Ach caithí caithfidh duine da do mhuitir mhuintir Dhúgain, Dhúbhgáin, da do mhuitir mhuintir Dhúgain Dhubhgáin í a an thógáil duit, dá raha rachfá ansin agus a an chréafog chréafóg a thógáil tú héin, féin, ní bheú... bheadh... bhí siad a ag deánú deanamh na nach mbéit mbeadh sí maith go leor, chaithiú chaithfeadh an tsloinniú tsloinneadh seo é a thógáil. D'fhág Cola__ Colm Cille, d'fhág sé buaí bua acú acu sin créafog créafóg a thógáil agus teah teach ar bí bith achúiche choíche a mbeú mbeadh an chréafog chréafóg seo unn. ann. Ní rahait rachadh sé air ar thiní. thine. Tá sé an dóí dóigh chéanna a... créafog créafóg Thoraí. Thoraigh. Caithí Caithfidh tú anois duine da dá mhuitir mhuintir eh... Dhúgáin. Dhubhgáin. Dhúgáin Dhubhgáin i dTóraí dTóraigh caithí caithfidh sé an chréafog chréafóg seo a thógáil.

Sea.

Agus ní bhíonn lohog luch ar bith fán faoin teach a fhad agus a béas bheas an chréafog chréafóg unn. ann. Sea. Ar mhothaí mhothaigh tú sin airiamh? riamh?

Níor mhothaíos mhothaigh mé eh eh eh eh a Mhicí ach eh tá, bíonn pátrún againne cothrom an lae sin bhfuil fhios ad, agat, an naíú naoú lá go de Mhí Mheán a an tSaura tSamhraidh mar a deireann deir siad agus eh bhuel tá sé beagáinín anois imí imithe le hais mar chanaic chonaic mise é ach is cuimneach cuimhneach liomsa bhfuil’s bhfuil a fhios ad agat dá dá dá, bhuel dá dtarlóch dtarlódh aon cheó cheo go do pháiste ná go do dhuine fásta ná aíosta aosta ná duine_, do chuirhí chuirtí ar turas go dtí tobar Cholm Cille é agus bhí an tobar sin, ní ro án an ach áit thíos insa sa gcladach. Deirtear go dtáinic dtáinig eh Colm Cille isteach i mbád as Árainn go dtí an áit sin a dtigeann dtig tú agus tá sé sin go dtí lá atá inniubh inniu án. Tá séipéal nú nó tóicí anois án, Séipéal Cholm Cille agus léann, léitear Aifreann anois oscailte aig ag an, thíos air a gcladach ansin chorom an lae léann an tAthair Tadhg Ó Mórán a bhfuil aithne aig ag chuile dhuine air. Léitear Aifreann ansin, agus creideann na daoine án an ach tá an pátrún é héin féin cineál imí. Bailíonn na daoine ach le mo lín-sa a bheith óg bhíoch bhíodh daunsa agus spórt agus cábán agus oíche agus ól agus chuile shórt mar sin. Bhuel ní shin é an chaoi a bhfuil sé anois, bailíonn na daoine ach tá an, tá an, tá an, an eh rud seo a bhíoch bhíodh acub acu oscailte, tá sé sin imí.

Tá.

Ach eh tá siad a comóra comóradh i gcúnaí an féile i dtaíú an tobar beannaí beanna agus chuile shórt.

Ó tá tobar bean__ beannaí beannaithe mar a gcéanna ______ tógú tógadh i nGartan. nGartán. Agus agus an eh, bhí cuid mhór doeiní daoine ta__ tarraint tarraingt ar an tobar is deanú déanamh turas unn. ann.

Sea.

Agus bhí cuid mhór doeiní daoine á léas leigheas unn. ann.

Sea.

Bhuel, tá tuairim thart fá faoi daichead bliain ó shin thainic tháinig fear gallta gallda isteach insan san áit a bhfuil an tobar.

Sea.

Agus d'ime d'imigh sé agus dhruid sé suas an tobar.

Sea.

Tá taíú taobh le teah teach a an phobail, ach ní teah teach a an phobail a ro, raibh, a bhí Colm Cille ah ach úntach iontach beag.

Sea.

Agus dhruid sé suas an tobar agus latharna_ ar maidín maidin latharnamhárach lá arna mhárach nuair a d’fhuíl#? d’fhuighill sé, bhí an áit uile go léir faoi uisce.

Sea.

Fuair sé ____ úntach iontach mór.

Sea.

Agus d'ime d'imigh sé sa bhomait nóiméad agus d'fhascail d'oscaill sé an tobar agus d'imí d'imigh an t-uisce agus thriomaí thriomaigh an talú talamh agus airiaú riamh a ó shin tá cead aig ag ahan gach aon duine againne a ghoil dul agus turas a dheánú dhéanamh agus tá an Galtar thart fán faoin áit agus is leófa leo na, is iad_ is leófa leo an to_ an tobar mar a gcéanna. Bhuel Bhuail tá an leaca mar a gcéanna agus leac na cúí cumha a bheireann siad orthaí. uirthi.

Sea.

Agus duine ar bíth bith a rahas rachas agus a luígheas luifeas ar a an leac ar chúl a chinn agus a déarhas déarfas paidir agus trí Á Ave Máiria, Mairia, is cuma cá háint háit ar a dón domhan a raha rachaidh tú ní bheí bheidh cúí cumha ort.

Sea.

Micí Sheáin Néill agus Seán Ó Conaola. 2)

Bhí beirt i teach un chun a an bhaile a an lá seo nuair a, in am Cholm Cille, as agus bhí siad ag iascaireacht, bhí sé i rith an lae agus bhí mála mór bradan bradán leó leo ach bhí Colm Cille i gcónaí, bhí sé i gcónaí ag iarraí iarraidh rudaí ó dhaoiní dhaoine is i gcónaí a ag goil dul thart. So Seo bhí siad tuirse tuirseach dae, de, is an lá seo rinn rinne siad suas a n-intinn na nach dtórait siad dtabharfaidís grim greim éisc dó. So thainic tháinig sé hocu chucu agus bhuel, nuair a honaic chonaic siad a ag teacht é chuir siad a an mala, mála pocan pocán mar a deir siad san áit seo, chuir siad a pocán i bhfala agus eh ‘bhuel, a an bhfuair sibh dadaí?’ dada?’ arsa Colm Cille. ‘Ó han ní fhuair, bhfuair, han ní fhuair’ bhfuair’ arsa na fir, agus eh an pocan pocán a ar chúl a dhroim aig ag duine acú. acu. Eh, ‘Bhuel’ arsa Colm Cille, ‘Muna bhfuair sibh, go bhfaighe sibh ach má fuair sibh nár fhaighe sibh’ agus ón lá sin go dtí an lá inniú... inniu... [casacht]

Go dírea... díreach...

Níl bradan bradán a bíth bith sa Mhaeil Mhaoil Ruaí. Ruaidh. Sin a rud a deir siad. Chuala mid Chualamar sin go minic. Chuala tusa sin fosta? Chualaí. Chuala. _____ an ró sin fíor anois? Bhuel, seo, seo mar a d_ a chuirtear i leith Colm Cille.

Seaí bhí siad thuas aig ag Loch Cholm Cille, thuas insa sa chroc chnoc agus ah ach cé ’ ar bí bith a rinn rinne siad air ansoin, ansin, deir sé siad nah nach ngohú bhfaigheadh an aon nduine níos mó ná breac amháin, ach dá bhfanahá bhfanfá i rith an lae unn ann han ní gheohá bhfaighfeá ah ach breac amháin sa lá unn. ann.

Seán Ó Suibhne ansin agus Máire Ní Dhuibhne. 3)

Dabhadag, Dabhaodóg, eh eh Naíomh Naomh Dabhadag Dabhaodóg .

Sin an fear, sea.

Seaí. Sea. Pátrún na paraiste paróiste é agus tá an paraiste paróiste Cluain Dabhadag Dabhaodóg sin seanainm na paraiste paróiste tuca tugtha i ndéí ndiaidh a an naoimh sin, réir an taragaireats tairngreacht atá againn anseo. Tá tobar ainmní ainmnithe ina dhéí dhiaidh a dtugar dtugtar Tobar Dabhadag Dabhaodóg air aig ag Dó Dumhaigh Mhór agus níthear déantar turas ann air ar an oíche roimhe roimh Aoine an Chéasta agus deirtear go bhfuil léastaí leigheasanna ann do tinnis cinn agus galar mar sin.

Mm. Bhfuil an t-ainm sin eh, bhfuil sé le fáil áit ar bí bith eile nú nó bhfuil seanahas seanchas a ar bíth bith fadúdó? faoi a dtaobh dó?

Níl, na nach ró raibh a chualaí chuala mise riamh. Is dóiche dócha eh, fuair eh an Doctor Maguire síos air, ar na, insan san stair a scríobh sé The Dioscir Diosca tú Raphoe_ The Diocese of Raphoe ah ach níl sé agamsa anois ar mo theangaí theanga nó ha ní dtiocú thiocfadh liom a cuir_ rinn rinne sé cuir cur síos éigint éigin air ansin.

Bhuel a an bhfuil’s bhfuil a fhios aig ag daoine fiú amháin gur fear a bhí unn ann agus nach bean a bhí ann?

Bhuel tá sé i gcónaí, níl muid nílimid cinnte ah ach réir an taragaireart tairngreacht a thainig tháinig againn chugainn i gcónaí fear a bhí ann agus is dóiche dócha go ró raibh a, go ró raibh sealbh seilbh aige... sílhinn#? shílfinn#? gur seo, gur sagart a bhí a_, gur sagart a bhí ann lena chois sin, réir an taragaireart tairngreacht atá againn anseo.

Sea, bhuel, bhfuil mórán seanahais seanchais faoi Naíomh Naomh Pádraig anseo?

Níl an cuid mhór. Tá cupla cúpla tobar ainimiste ainmnithe ina dhéí. dhiaidh. Tá tobar ainm ar a dtugtar Tobar Phádraig air aig ag Baile Úr in aice le Earra Thíre agus tá tobar eile eh ar a Baile Láir a dtu_, a bhfuil Tobar Pádraig air fosta. Sin a bhfuil, níl moran mórán eile do de thoirbhe thairbhe Naíomh Naomh Pádraig anseo.

Tá go leór leor seanahais seanchais faoi Cholm Cille ann ar_?

Tá, neart. Tá tobar ainimní ainmnithe ina dhéí dhiaidh acu a dtugann siad Turas Colm Cille air aige, an Cheartha Chearthú Bhláí Bhláthach in aice le Port Salann. Salainn. Dheanar Déantar turas ansin ar an naoitheamh naoú lá da de Mhí Meithiú Meithimh gachan gach aon bhliain.

Bhuel sin a lá a, a lá héin féin ar ndóí. ndóigh.

Lá Cholm Cille.

Sea.

Seaí. Agus eh tá neart seanahasc seanchas maith agus olc a ag gol dul fadúdaí faoi a dtaobh do insean sa paraiste paróiste tá’s tá a fhios agat, eh, is é a deir siad gur úirt dúirt sé na nach gcrothaí gcrochfaí an aon fhear as Fanaid Fánaid acoíghe. choíche.

Sea [gáire].

Agus níl a dhath sa taragaireart tairngreacht a dúir dúirt gur crothú crochadh an aon nduine ó bhí sé beó beo cibe cibé ar bí bith sin, réir an stair agus d’órc muid d’amharcamar suas go maith í ah ach ha cha dtiocú dtiocfadh linn duine a ar bí bith a, taragaireart tairngreacht ar bí bith a fháil gur crothú crochadh duine ar bíth. bith. Dúirt sé fosta réir mar cluinim eh na nach na nach na nach mbéabh mbeadh an aon nduine ar bíth bith do Chloinn Chlann Uí Chonoglaí as Fánaid ina shagart ah ach sílim na nach bhfuil moran mórán insan san scéal sin ah go díreach go dtig dtagann sé anuas gur úirt dúirt sé é.

Bhuel ar ndóí ndóigh eh eh thig tagann a chruthú nach bhfuil sé fíor.

Eh?

Is féidir a chruthú nach bhfuil an.

Bhuel is féidir cinnte.

mar go ró raibh sagart.

Seaí.

de Mhuitir Mhuintir Chonalan.

Bhuel sin, chuala mé i gcónaí fosta go dtug sí a mhallart mhallacht do dhuine ar bích bith a chuirhiú chuirfeadh air bróga agus stocaí eh gan an stocaí eile a chur air gan an dá stocaí a chur air a, a an chéad uair.

Tuigim [gáire]. Bhuel tá sé sin sórt sort amaideach nach bhfuil?

Níl, is é an tuige a dúirt siad sin go dteinic dtáinig a an saeirsin sáirsint maidin amháin na saighdiúirí air anseo áit éigint, ag Cill a Bhric i bhFanaid bhFánaid agus na nach rabh raibh air ach bróg amháin agus stoca amháin nuair a thainic tháinig siad agus gurbh éigin éigean a ghol dul amah amach agus an chois eile a turnáil, agus go dtug sé mallart mallacht ar duine ar bíth bith a dheánhú dheanfadh sin ina dhéí dhiaidh sin, sin réir an taragaireart. tairngreacht. Níl’s, Níl a fhios, níl’s níl a fhios agam cé acú acu a an bhfuil sí ceart nú nó na nach bhfuil ah ach sin an taragaireart. tairngreacht.

Bhuel bhí sé íontach iontach graitheach gnóthach leis na mallachtaí de réir cosúlachta.

Eh bhí! [gáire] Bhí! Réir mar tuigeann muid tuigimid thug sé neart mallartaí mallachtaí má bhí sé, má tá ahan gach aon rud fíor a insíor insítear fádúdaí faoi a dtaobh dó ah ní dhéarhainn déarfainn go bhfuil.

Séan Ó Duibhne. 4) Ó bhí Seán ina ghasúr.

Má thógann muid thógaimid an naíonán, an naíonán a tháinic tháinig ar a an saíol saol an uair sin, bhí an naíonán sin a ag diúl ar bhrollach a mháthar nú nó go ro raibh sé ina shotach shotaire mhór mar deireanns muide, deirimid, cuid mhaith go de bhliain g'aois d'aois agus níl tada dada dhó sin anois án ann eh, is beag eh naíonán a theagann thagann ar a an saíol saol a fheiceann tú, tuath ná nó baile mór, ospidéal ná nó áit ar bi, bith, ach tá sé... páiste sin tóicí tógtha ar bhea bheatha eile, bea beatha tá i gcannaí stáin, bea beatha atá díonta déanta suas ag dochtúirí agus banaltraí ar ndú. ndóigh. Níl mise a rá nach bhfuil sé, bea beatha mhath mhaith é ach eh níl comórtas ar bith eidir idir é agus an bhea bheatha a chainic chonaic mise nuair a chainic chonaic mé aen aon naíonán agus páistí agus an rud céanna a rinniú rinneadh liom héin féin ar ndú. ndóigh.

Bhuel a mbíonn páiste a bíth bith ar bhrollach an, na máithaire máthar anois chor ar bíth bith a Sheáin?

Bhuel ní, ní feasach mé go mbíonn a Phroinsias, má bhíonn is duine, duine as a gcéad ceart agus duine as na mílte mar ní, ní feasach mise ar chuma ar bith théis tar éis go bhfuil mé tóicí tógtha aig ag ____ gur rugú rugadh agus tóigiú tógadh mé agus go bhfuil mé i mo chónaí i gceantar Gaeltachta eh, i gceantar tuaí tuaithe ceart mar a déará. déarfá. Ní feasach mé, is é an scéal is measa liom a Phroinsiais nach bhfuil an oiread páistí án ann agus ba mhath mhaith liom.

Sea.

Ach eh méid mar tá héin féin ní, ní feasach mé go bhfuil. Feicim gur canaí stáin eh teigheann téann na máireachaí máithreacha atá a ag súil le páistí aig chuig an ospidéal agus eh chuile gach uile dhuine acub, acu, agus is math maith an scéal é sin ar ndú. ndóigh. Fánn Faigheann siad chuile gach uile chóras eh nú-aimsire nua-aimsire agus tá rudaí an-mhath an-mhaith án ann agus tioca tiocfaidh an bhean agus a an páiste, a an naíonán ar ais théis tar éis seachtaine agus ní fheice fheicfidh tusa ach an páiste leacaí leagtha ansin i gcliabhán agus eh buidéal á dhiona dhéanamh suas lena aghaí, aghaidh, níl’s níl a fhios amsa agamsa cén sórt cineál é héin féin ach ní fheice fheicfidh tú an mháthair a ag suí síos ar chuma ar bith aig ag a ag dó nó a ag trí nú nó a ag ceáir ceathair go chuarta sa ló lá agus a tóirt tabhairt chíoch gon don pháiste mar a chainic chonaic muide.

Is dóí dóigh go mbeú mbeadh náire ar chuid acu fiú amháin.

Bhuel.

Sin a dhéanú dhéanamh anois. [gáire]

Bhuel is dóí dóigh liom go mbeach mbeadh muise, go bhfuil a an ceart agad agat agus bhíoch bhíodh náire orainne fadó a thíocht teacht isteach dá bhfeiceach muid bhfeicimis a ag máthair mar déará, déarfá, a nochta nochtadh a brollach agus an páiste a thóigeáil, thógáil, agus rud eile nár mhath mhaith leób leo a dhéana dhéanamh fadó, nuair a, níor mhath mhaith leób leo aen aon torann a dhéana dhéanamh nuair a an bheach bheadh a ag páiste eh eh eh a diúl ar bhrollach a mhár. mháthar. Is iondúil go bhfeice bhfeicfidh tú go n-untó dtiontóidh an páiste thart, agus is minic a ag d'fheicinnse mo mháir mháthair a cuir cur a láimh suas agus gon gan a ag bheith a an torann. Ba mhath mhaith leób leo go mbeach mbeadh a páiste suimneach suaimhneach an fhad agus a ag bheach bheadh sé, sé nú nó sí a diúl ar bhrollach

a

mháthar.

Cén sórt bia ansin a gheibhiú d’fhaigheadh an páiste óg a Sheáin?

Bhuel anois a dtuigeann tú, an uair sin, a, a ag Phroinsiais, d'fheicinnse na máireachaí máithreacha a déana déanamh suas nuair a an bheach bheadh a an páiste sé mhí g'aois d'aois mar déará, déarfá, mar a deireann deir siad anois nuair a bhí siad i in ndan ann 'solid food', nuair a bhí siad i in ndan ann bia a í íthe thar thar bainne agus eh d'fheicinn iad a ag cuir cur fataí prátaí síos insa sa ngríosach, fata nú nó dhó a cha chaitheamh síos insa sa ngríosach sa tine nú nó go mbeach mbeadh a an fata sin róstaí. rósta. Ansin thógtaí amach an fata sin agus dhéanaí dhéantaí brúitín ó dhó ar phláta, é a bhrú le le scian nó spúnóg mhór agus chuirtaí chuirtí crap cnap ime thríd. tríd. Níl mé i in ndan ann a rá leat anois cén aois ó thrí mhí go dtí sé mhí a dtosaí dtosaítí é sin agus ansin chuirtaí chuirtí braíon braon liúnacht leamhnachta air agus dhiontaí dhéantaí suas é. Bhuel bhéarach bhéarfadh an mháir mháthair ansin ar a an bpáiste agus bheach bheadh sí á choinneáil sin leis a an bpáiste agus níl aen aon spúnóg á dá gcuireit gcuireadh sí i mbéal a an pháiste nach gcuireit gcuireadh sí ina béal héin féin i dtosach agus nach ndéanhach ndéanfach sí é a mhungailt mar déará déarfá sul má sula bheach bheadh crap cnap ar bith án ann eh a dhéanach dhéanfadh dochar go dtachtait dtachtfadh sé an páiste a an dtuigeann tú agus agus bheach bheadh braíon braon bainne ansin i in gcupán agus an páiste i in ndan ann é sin a ól agus d'fhéatása a rá gur páistí folláin a bhí íontub iontu sin freisin.

Sea. Bhíú Bhíodh brúitín ann ar ndóí. ndóigh.

Bhuel

sin é

anois.

Nú Nó an

é

sin

an

brúitín?

Sin é anois an brúitín a dtugach muid dtugaimis an brúitín air mar déará, déarfá, agus bhíoch bhíodh an-tóir againn ar an mbrúitín é a bhrú suas. Nuair a bhíoch muid bhímis níos sine ansin bhfuil’s bhfuil a fhios ad agat agus na páistí níos óige ná muid án, ann, ní gheauch muid bhfaighimis an brúitín. Chathá Chaithfeá suí síos aig ag an mbaurd mbord ansin agus bhí tú i in ndan ann na fataí prátaí a, a changailt chogaint mar déará déarfá agus eh braíon bainne a bheith agad agat agus heibrí cé ar bith céard a an bhí ad agat leób leo a an dtigeann dtuigeann tú agus bhíoch muid bhímis aig, ag, a ag ceapa ceapadh go mba deas an rud cuide cuid dhon don bhrúitín a bhíoch bhíodh an páiste a fháil, dá bhféatach muid bhféadfaimis é a fháil ach bhí muid bhíomar rá-shean ró-shean le n-aghaí n-aghaidh sin a an dtuigeann tú?

Sea [gáire]. Céard faoi arán prataí prátaí ansin a Sheáin?

Ó... Eh seoú seo é anois an, an, bhuel bhíoch bhíodh eh, bhíoch bhíodh bhuel, bhuel a dtigeann dtuigeann tú, ca caithfidh tú a thuiscint, a dtigeann dtuigeann tú, insan san am sin ní ro raibh plúr an-fhairsinn an-fhairsing eh eh a Phroinsiais Phroinséis agus bhíoch bhíodh go leór leor leór, leor, is minic gur dhá bhéilí bhéile fataí prátaí a bhíoch bhíodh án, ann, agus an áit a mbeach, mbeadh, an áit a dteagach dtagadh déara déarfaidh mé anois go mbeach mbeadh tae tránúna tráthnóna án, ann, ba daoiní daoine cineál... bheach siad bheidís go math maith as, daoiní daoine a ro raibh tíocht teacht isteach go de chineál áirid áirithe eicínt éigin acub, acu, déara muid déarfaimid anois, bhí tíocht teacht isteach aig ag an ngau ngabha riamh, bhíoch bhíodh tíocht teacht isteach aig ag a an táilliúir, b'fhéidir fíodóir, ach na gnáthdhaoiní gnáthdhaoine eile bhuel ansin a an dtuigeann tú bhíoch, bhíodh, dhiontaí dhéantaí cácaí fataí prátaí nach mbíoch mbíodh mórán plúr án ann agus ba cáca deas é. Thugaidís i mBéarla an 'potato cake' air agus tugann sé sin ar ais mé go dtí seanfhear a ro raibh aithne agam air, go ndéanaí Dia grásta air tá sé básaí básaithe le blianta, as Contae Liatroma. Bhíoch Bhíodh sé a ag cuir cur síos om dom go ro raibh an nós céanna ina thaíobh thaobh héin féin gon den tír agus bhíoch bhíodh fear siúil nú nó fear a ag goil dul thart mar a dtugaidís spailpín air. Ní ro raibh sé pósta agus bhíoch bhíodh sé amuh amuigh air ar a an lá páí pá an uair sin agus eh bhí sé ag obair ag a an mbaintreach seo agus a ag baint choirce lena chorrán agus eh ar chuma ar bith bhí sé a ag súil go bhfuíoch bhfaigheadh sé rud eicínt éigin níos feárr fearr ná an, ná an cáca fataí. Is é an cáca fataí prátaí a fuair sé i gca gcaitheamh na seachtaine a bhí sé án ann agus bhí sé, saghas file bhí án. ann. Bhí bhí bhí sé i in ndan ann véarsaí a chuma chumadh ach nuair a bhí sé ag imeacht ar chuma ar bith dúirt sé mar seo é: "I'll take my hook and reap a stook and seek a better master but curse the day I drank the tay and ate the shtickin plaster".