1974 : QQTRIN016199c1

Go Gaoth Dobhair a théimid anois agus má tá ainm amháin thar ainm eile a cheangló daoine ar fud na tíre leis an cheantar sin, táim cinnte gurb é ainm Áine Nic Ghiolla Bhríde é. Agus a dhálta sin arís, bheú bheadh ainm Áine ceangailte in intinn an phobail le hAmharclann Ghaoth Dobhair agus ní ar an amharclann atá sí ag goil a labhairt anois ach ar laethanta a hóige agus na hathruithe a tháinig ar an dúthaigh dúiche lena linn. Tráchtann sí i dtosach ar obair na mban agus an cineál saoil a bhíú bhíodh acú. acu.

Insa Sa teach, b'fhéidir go mion minic bheú bheadh a gcuid bí bia héin féin acú acu i gcónaí, meascán ime sa phrios nó sa phigín, b'fhéidir. Croc Croca bainne ramhaí ramhair sa phrios, uibheaha uibheacha ar an drisior. drisiúr. Coinneag bláighe bláthaí in aice an drisiuir drisiúr fosta. Amuí Amuigh sa gharrú, gharraí, poll phréataí, phrátaí, ceartlinní ceirtliní cáil agus tornaipí, b'fhéidir, caite i gcoirneál gcoirnéal an gharraí insa agus sciobal, scioból, b'fhéidir, iasc tirim, garbhánaí, garbhanaí, b'fhéidir, crochta anuas sa chúpla, toban tobán nó leathbhairile scadan scadán saillte a dhéanú dhéanadh cúis daíofa dóibh i rith an gheimhrí. Bia a bhí follain, folláin, bia follain, folláin, bhí siad héin féin follain amuích amuigh cuid mhaith don am faoin spéir, na mrá mná nuaí nuair a bhíú bhíodh na fir ar shiúl in Albain ag saíorú, saothrú, na mrá mná amuí amuigh ar an talú talamh ag obair eí ar na paistí beaga talaimh sin a bhí acú. acu. Is minic leoga a honaic chonaic mé insa sa tráí trá insa sa chlada chladach iad ag... na mrá mná ag cuidiú lena gcuid fear, ag cruinniú leathaí leathaigh agus feamainí, feamainnigh, leatha leathach agus feamainea feamainneach le leas a chuir chur ar a gcuid préataí. prátaí. Na mrá mná amuí amuigh sna cuibhrinn, insan san earra earrach a ag cur, ag cur na bpréataí, bprátaí, ag caibeail caibeáil agus ag leasú agus ansin arís insan san fhómhar ag sábhail sábháil an fhómhaí. fhómhair. Amuí Amuigh sa phorta, phortach, b'fhéidir, ag cur as poll nó faoina gcuid cléibh ag tógailt tógáil na mónú móna nó ag cróigiú gróigeadh na mónú. móna. Seaí, Sea, bhí am cruaí, crua, am maslah maslach aig ag na mrá. mná. Bhí am cruaí crua aig ag na fir ar ndóighe ndóigh ag obaí obair insa sna poill thall, ag obaí obair le airgead mór a dhéanú, dhéanamh, b'fhéidir, in am ghoirid ghairid ach bhí an obaí obair lán go maslah maslach aig ag na mrá mná abhas abhus agus ansin muidine muidne mar... mar pháistí, bhoil bhuel bhí muid sona go leor. Ní ró’s againn a arthú athrú do shaíol. shaol. Bhí muid breá cleartaí cleachtaithe leis. Bhí ar ár ndualgasaí ndualgais héin féin orainn ag cuidiú lenár muintir, an chuide chuid ba eadróma b’fhéidir don den obair, b'fhéidir, ag caibeail caibeáil nó ag tael tadhall nó ag cróigiú gróigeadh na mónú móna nó amuí amuigh a ag bohaileart. buachaileacht. Bhí muid breá sona bhí ár gcuid cleasannaí cleasa héin féin againn amuí amuigh faoin spéir, falah falach na gcruah gcruach insan san fhómhar, insa sa gheimhriú istoí istigh ag air_ sna toíthe tithe áirneáil airneáin ag éisteart éisteacht le scealtaí scéalta taibhsí, b'fhéidir, nó sceáltaí sceálta Fiannaíochta nó ag imirt cleas nó ag cuir amach túiseanna tomhaiseanna agus ansin sa tsaurú samhradh muid ag imeart imeacht na chun na scoile costarnort. cosnochta. Bhí dúil mhór againn a bheith costarnot, cosnochta, b'fhéidir na mbeú mbeadh bróga héin féin againn, go gcaithimist gcaithimis duínn dínn iad agus rásahamuist rásóimis na chun na scoile costarnoct. cosnochta. B'fhéidir nach mbeú mbeadh cuid mhór páistí ar a scoil sa tsaurú, tsamhradh, na páistí sin go háirid háirithe a bhí ar fosta. Bheú Bheadh orthú orthu fanaht fanacht sa bhaile ag cuidiú lena muintir, ag cuidiú... ag sábhail sábháil na mónú móna nó ag sábhail sábháil an mháí. mhá. Insa Sa gheimhriú, gheimhreadh, a ag goil dul na chun na scoile, b'fhéidir, bróga tairní, bróga troma tairní orainn agus stocaí ollna, olla, fód mónú móna ná nó dhó faoin ascail ascaill againn le tiní tine a choinneáilt choinneáil duinn dúinn héin féin air ar an scoil, ag goil dul isteach na chun na scoile, b'fhéidir, agus eanglah eanglach insa sa láimh againn i ndéí ndiaidh a bheith ag cathú caitheamh snearta sneachta ar a an bhealah mbealach na chun na scoile, maighistir, mástir, b'fhéidir, ag iarraí iarraidh orainn seasú seasamh suas agus faitiú faiteadh a dhéanú dhéanamh le muid a choinneáil te, nó ansin, b'fheidir, amuí amuigh sa chlós, i gclós na scoile ag imirt cluichí agus, b'fhéidir, corr-uaí corruair ag goil dul an bealah bealach mór go bhfeicimuist bhfeicimis corr-uaí corruair tórrú tórramh ag goil dul an beala bealach mór carr agus beathach, beathaíoch, cónai cónra air ar an charr gcarr agus na daoine uilig uile ag siúl i ndéí ndiaidh an chairr, giota fada acú acu le siúl go Machaire Gathlán nó b'fhéidir leoga gur... corr-uaí corruair go mbeú mbeadh convoy ann, is é sin e... an rud a dtórat dtabharfadh siad convoy eí ar duine ag imeart imeacht go Meiriceá agus eh... trunc ar an charr gcarr agus na daoine, na comharsanaí, comharsain, cóluadar comhluadar comhairseanaí comharsain ag siúl leis go dtí an stáisiún lé le fheiceáilt fheiceáil ar shiúl ar an traein... an... B'fhéidir rud beag cosúil le... le tórrú tórramh eile ar chúí cumha a bheú bheadh unn, ann, an t-olaganó t-olagón a thócaí thógtaí aig ag an staisiún stáisiún ansin, iad ag imeart imeacht bhí... bhí Meiriceá giota maith ar shiúl agus b'fhéidir, bheit bheadh sé deacair acú acu b’fhéidir pilliú filleadh arís. Seaí Sea sin seórt sórt léarbas, léarbeag... léargas beag goirid gairid ar an tsaíol tsaol a bhí unn ann le linn mo óige-sa óigese i mo pháiste scoile agus ansin nuaí nuair a thainic tháinig mé ’na chun an bhaile níos moille ná sin in mo mhúinteoir agus insna sna triochaidí tríochaidí i scoil Chriúiride agus ansin thainic tháinig an tinreamh anuas go dtí na nach ró raibh unn ann ach beirt oide. Sin an t-am ’a ba mhó a shíl mé héin, féin, a thuig mé héin féin agus ghoill sé go mór orm mar a ghoill sé orainn uilig uile na nach ró raibh fiathú fiachadh orainn imeacht mar a ghoill sé orainn an slad a bhí an imirce a dhéanú dhéanamh san am. Nó... insan san am sin, seo, sílim héin féin a d'imí d'imigh orainn an imirce an slad ba mhó uilig. uile. Sé Is é sin teaghlaí teaghlaigh iomlána ag imeart, imeacht, an t-athaí t-athair thall roimhe sin ag obaí obair agus na mic is sine sa teaghla teaghlach agus ansin b'fhéidir go n-imeaha n-imeodh an mháthaí mháthair agus an chuid eile de na níonaha. iníonacha. Cláraí Cláracha ag gol dul ar na fuinneagaí fuinneoga agus glas ag gol dul ar na doirse, iad ag tréigint tréigean na háite ar fad agus iad sásta a bheith beó beo sa _____+ níos faide agus iad ag iarraí iarraidh an teaghlah teaghlach a choinneáilt choinneáil le chéile agus ní bheú bheadh aen aon nduine ina dhéí sin orthu ar ndóighe ndóigh #?. Agus ansin na páistí a bhíú bhíodh ag teart teacht na chun na scoile b’fhéidir ag agus iad a ag teacht isteah... isteach... cúí cumha orthú orthu b'fhéidir i ndéí dadaí a d'imí d'imigh an mhaidin sin agus ansin b'fhéidir lá eile lútháí lúcháir orthú orthu ag teart teacht ’na chun na scoile agus iad go bródúil agus na bróga úra a thug dadaí anall as Albain b'fhéidir, an lá roimhe sin. Insna Sna naíonáin, b'fhéidir na nach mbeú mbeadh unn ann a ach b’fhéidir seisear ná seartar seachtar do naíonáin ó chúig bliana go dtí sé bliana. B'fhéidir na nach dtiocait dtiocfadh siad ’na chun na scoile go mbeú mbeadh siad ina sé bliana, na nach mbeú mbeadh bróga acú acu le theart theacht ’na chun na scoile agus ansin an seisear sin agus an seartar seachtar sin, b'fhéidir na nach mbeú mbeadh unn ann a ach cúigear ná nó ceathrar agus inniuh inniu ar ndóighe ndóigh tá a mhalairt do de scéal ar fad unn. ann. In I mo sheómra sheomra scoile héin, féin, cuir i gcás insa sa lá atá inniuh inniu un, tá thar ar dhá scór do pháistí ó cheithre bliana go dtí cúig bliana. Teas insa sa scoil ar fud na scoile uilig, bus ’na chun na scoile, teaht teacht go dtí an geafta geata le ____ (iad?) a thóirt thabhairt ’na chun an bhaile ná b'fhéidir cuid do... na muintir a mbíonn carrannaí carranna acú acu e... a dtúirt dtabhairt na chun an bhaile sa trunóna tráthnóna lá fuar geimhrí geimhridh agus má bhíonn tú ag córá comhrá leo inniúh inniu fána faoina gcuid túismitheoirí tuismitheoirí ná fán faoin bhaile mbaile ar ndóighe ndóigh déara déarfaidh siad leat ‘tá mo... deadaí-sa nó tá m’athaí m’athair ag obaí obair insa sa mhonacain’ mhonarcha’ ar an Screaban Screabán mar a bheireann muid thugaimid air. ‘Tá mo deaidí-sa fosta ag obair sa mhonarcain.’ mhonarcha.’ Nó b'fhéidir ‘tá mo dadaí-sa ag tógail tógáil toíthe’, tithe’, jab atá tábhata tábhachtach go leor i nGaoth Dóir Dobhair san am i láthair nó b'fhéidir ‘tá mo dadaí-sa amuí amuigh sa chaerán #?, tá sé a... a... ag díol mónú. móna. Tá sé ag tóirt tabhairt mónú móna suas go dtí staisiún stáisiún na mónú. móna. Thá Tá leoraí aige héin’. féin’. Seaí, Sea, an áit a bhfuil an saíorú saothrú tá na daoine ar ndóighe ndóigh agus is iad na daoiní daoine a níos dhéanann an pobal agus tá siad níos sona a bheith ar ais ina bparaiste bparóiste héin féin ina n-áit dhúchais héin féin i measc a muitir muintir héin féin nó mar a deir an seanfhocal ‘ar scáth a chéile a mhaireann na daoiní’. daoine’. Leoga, níor shamhail mise ná go leor cosúil liom níor shamhail mé go bhfeicinn bhfeicfinn an lá choíche teaghlaí teaghlaigh an teart teacht ar ais, teaghlaí teaghlaigh iomlána ag teart teacht ar ais agus ag cónú cónaí sa bhaile agus ma má tá a gclann héin féin pósta thall tig tagann siad sin ’na chun an bhaile le linn, saoire an tsauraí. tsamhraidh. Seaí, Sea, má fheiceann tú anois, cuir i gcás, solas sa teach go luath ar maidin, maidin gheimhrí gheimhridh tá a fhios agat cá bhfuil na daoiní daoine ag goil dul go bhfuil na daoiní daoine óga sa teah teach ag imeart imeacht a gcuid... aig chuig a gcuid oibre, ag tarraint tarraingt air a gcuid oibre sna manacain. monarchana. Ag imeart imeacht ar na busanna nó ag imeart imeacht ina gcuid carrannaí carr héin. féin. Tá a fhios aig ag a muintir go mbe mbeidh siad ar ais tránóna. tráthnóna. E... Níorbh eanann ionann é agus insan san tsaíol tsaol sin fadó nuaí nuair a bheú bheadh solas insna sna toíthe tithe b’fhéidir, solas beag lampa go luath ar maidin. Bheú Bheadh barúil mhaith agat gur ró raibh an t-athair, b'fhéidir, ag déanú déanamh réí réidh le imeart imeacht ar an traein síos go bád Dhoire le a ghol dul go hAlbain. Inniú Inniu tá an taíú taobh sin tíre in áit a bhfuil na maracain, monarchana, an Screabán, lasta suas uilig. uile. Tá beodhacht beocht insan san áit, níos mó sonais agus suailce. Agus ní heanann hionann an córá comhrá inniuh inniu insna sna siopaí ar ndóighe. ndóigh. Ní ag caint ar an eallah eallach ná ar an láir a bíonn bhíonn siad ná... nó... agus fiú ag caint ar Albain héin. féin. Níl siad ag fanart fanacht lena... leis na litreaha litreacha a theart theacht anall, leis an airgead a theart theacht anall. Tá an t-airgead acú acu héin féin le díol síos, agus fiú na bascaidí, bascaeid, na bascaidí bascaeid earraí. Tá difríart difríocht mhór untú. iontu. Seaí, Sea, is maith an rud go dtainic dtáinic an rathúnas agus go dtainic dtáinig an t-athrú. Agus ina dhéí dhiaidh sin, e... ba cheart duinn dúinn gun gan dearmad a dhéanú dhéanamh dár sinsear a d'fhág... a d’fhág ’na ina seilbh... a d’fhág an talamh ina seilbh héin, féin, a chroid... throid... iad sin a chroid throid go dtí an... in éadan na dtiarnaí talamhan, talún, cuir i gcás, leis na góltaisí gabháltais beaga talamh le seilbh choinneáilt choinneáil air ar na góltaisí gabháltais beaga talú talamh sin agus ansin níos moille ná sin ar ár muintir héin féin a d'oibir d'oibrigh go cruaích crua agus go maslah maslach e... e... sa bhaile agus i gcéin leis an baile sin a choinneáilt choinneáil i gcionn gceann a chéile dúinne.