1974 : QQTRIN011960c1
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Insa
Sa
tseanaidhmsir,
tseanaimsir,
do
bhí
na
tiarnaí,
do
bhíodar
ana-chruaig
an-chrua
ar
na
daoiní
daoine
bochta
a'
agus
do
bhí
aen
aon
tiarna
amháin
aun
ann
agus
do
bhí
sé
ana-shaibhir.
an-saibhir.
Do
bhí
ba
aighe
aige
agus
stoc
aighe
aige
a's
agus
caoirig
caoirigh
aighe
aige
a’s
agus
capaill
aighe
aige
agus
do
bhí
ór
is
airgead
aige
agus
do
bhí
fear
do
ba
muinteartha
leis
féinig
féin
a
bhí
an
buachaill
aidhmsire
aimsire
a
bhí
aige.
A’
Agus
ní
raibh
sé
ag
túirt
tabhairt
ach
pá
ana-bhocht
an-bhocht
ina
fhear
aidhmsire
aimsire
air.
Ach
amháin
do
bhí
seisear
leanbh
aigh
ag
an
bhfear
bocht
a’
agus
ní
raibh
aen
aon
leanaí
ag
an
dtiarna
agus...
ach
a
bhean
agus
máthair
a
chéile
agus
cailín
cistean...
cistin...
do
bhí
san
go
math.
maith.
Do
tháinig
fear
siúil
bóth_...
bóthar
lá
agus
dúirt
sé,
d’fhiara
d'fhiafraigh
sé
do
de
bhean
an
fhir
bhoicht,
an
bhfácach
bhfágfadh
saí
sí
istig
istigh
é?
Dúirt
sí
sin
go
bhfácach
bhfágfadh
ach
fan
amháin
arsa
í
sin.
Nuair
a
tháinig
an
oíche
adsan
ansan
do
bhí
úna
ionadh
air...
ar...
an
fear
siúil
ná
nach
raibh
aen
aon
ní
á
fháilt
fháil
le
n-ithe.
'An
bhfuil
aen
aon
ní
againn
le
fáilth
fáil
le
n-ithe'
arsa
é
héin
féin
le
bean
an
tí.
'Níl'
adúirt
a dúirt
sí
'mar
níl
sé
agam!
Thúrhainn
Thabharfainn
díbh.'
daoibh.'
A’
Agus
ní
chreid
sé
in
ae
aon
chor
ar
dtúis
í.
Shíl
sé
gob
gurb
aula
amhlaidh
a
bhí
sí
a
ag
maga.
magadh.
'Cad
a
thúrhair
thabharfaidh tú
’osna
do na
leanaí'
adúir
dúirt
sé.
'Níl
aen
aon
ní
agam'
adúir
dúirt
sí
sin.
'a
thúrhainn
thabharfainn
óibh
dóibh
mar
níl
sé
agam
dhóibh.'
Mar
sin
a
bhí,
dúirt
sé
léi
na
leanaí
a
fhágáilt
fhágáil
adsan
ansan
a
gcónaí,
bhíodar
ina
gcola
gcodladh
muartímpeall
mórtimpeall
an
tí
agus
do
dhin,
d'ime
d'imigh
sé
chun
bóthair
a’
agus
d’ug
thug
sé
leis
caíora
caora
agus
do
mhairbh
mharaigh
sé
í
agus
do
ghlan
sé
í
agus
do
dhin
rinne
sé
corcán
a
chuir
chur
air
ar
an
dtine
di
agus
dúir
dúirt
sé
le
bean
an
tí
í
sin
a
bheiriú
anois.
D'ime
D'imigh
sé
féin
chun
bóthair
arís
a’
agus
d’ug
thug
sé
leis
sac
prátaí.
As
Is
math
maith
a
thug...
chuir
sé
corcán
acu
i
dtine
agus
do
bheiribh
bheirigh
agus
d'itheadar
é,
a’
agus
do
bhí
sipéar
suipéar
math
maith
adsan
ansan
acu.
Trí
nó
ceathair
e
de
laethantaibh
do
sheasaimh
sheas
an
sac
prátaí
agus
an
chaíora
chaora
leo
agus
d'ime
d'imigh
sé
chun
bóthair
arís
a’
agus
d’ug
thug
sé
caíora
caora
eile
leis
a’
agus
do
dhin
rinne
an
cleas
chéanna
léi,
do
mhairbh
mharaigh
sé
í,
do
ghlan
sé
í,
do
chuir
sé
i
dtine
í,
píosa
di.
Ach
amháin
dho mi
d’imigh
sé
chun
bóthair
adsan
ansin
arís
a’
agus
d’ug
thug
sé
sac
prátaí
leis,
’on
don
diach
diabhal
nár
mhoithig
mhothaigh
an
tiarna,
nár
mhoithig
mhothaigh
sé
na
caoirig
caoirigh
a
meacht
imeacht
agus
dúirt
sé
lena
bhean
lá,
'tá
duine
éigin,'
a
dúir
dúirt
sé,
'a
'ag
goid
na
gcaerach.'
gcaorach.'
'B'fhéidir'
arsa
an
máthair
a
chéile
'mb'fhéidir
'b'fhéidir
gob
gurb
é
an
fear
stróinséartha’
strainséartha’
arsa
é
héin
féin
'atá
sa
tig
teach
sin
é'.
Ó
d'eighrig
d'éirigh
an
tiarna
ar
buile
ina
thaebh
thaobh
san
sin
chun
a
rá
go
mbeach
mbeadh
bithiúnach
istig
istigh
in
aen
aon
tig
teach
le
éinne
leis,
a
bhain
leis
féinig.
'Is
fuirist
furasta
uit
duit
é
sin
a
fháilt
fháil
amach'
arsa
í
héin
féin
'cé
atá
á
ngoid.'
'Conas
a
gheobhair
gheobhaidh tú
amach
é'
arsa
an
tiarna.
'Din
'Déan
bosca
muar'
mór'
arsa
í
héin
féin
'agus
cuir
ceaun
ceann
nach
aen
aon
_____
isteach
an
ann
agus
cuir
mise
isteach
an
ann
agus
abair
leis
an,
abair
leis
an...
fear
siúil
agus
leis
an
bhfear
eile
an
bosca
a
thúirt
thabhairt
go
dtí
a
an
dtig
teach
mar
gur
theastaig
theastaigh
uait
an
tig...
teach...
do
thig...
theach...
a
thig
theach
féin
tá
a
fhios
agat,
a
dhéanamh
suas.
Do
dhin,
rinne,
d'aistríodar
an
bosca
go
tig
teach
an
fhir
bhoicht
a’
agus
nor
nuair
a
bhí
sí
aun
ann
trí
nó
ceathair
e
de
laethantaibh,
dúirt
má...
dúirt
e...
bean
an
tiarna:
'is
mithid
’úinn'
dúinn'
arsa
é
sin
'mo
i mo
mháthair
a
thúirt
thabhairt
abhaile
anois,
tá
sí
fada
a
dóthain
sa
tig
teach
sin.'
'Ach
amháin
’on
don
diach,
diabhal,
bhí
san
aula
amhlaidh
thugadar
leo
í
agus
má
dhineadar
rinneadar
do
bhí
sí
marbh
istig
istigh
sa
bhosca
do
bhí
úna
ionadh
oru
orthu
cad
d’imig
d’imigh
uiri.
uirthi.
Ach
amháin
má...
ní
dúirt
an
bacach
ní
níor
nis
inis
gurb
é
féin
a
mhairbh
mharaigh
í
ná
aen
aon
ní
’á
dá
shórt.
Ach
amháin
an
diach,
diabhal,
do
tógamh
tógadh
amach
í.
Dúirt
an
tiarna,
'is
greanúr
greannmhar
an
rud
é'
a
dúir
dúirt
sé,
'í
sin
á
thacht....
tachta
tachtadh
féinig,
á
tachta
tachtadh
féinig'
féin'
arsa
é
sin
'agus
ghan
gan
éinne
aon duine
fúithi
ná
tháirse
thairsti
ach
í
féin.
Do
dearnas
rinneadh
í
a
thórramh
ar
fea
feadh
dhó
dó
nó
trí
e
de
laethantaibh
agus
má
dearnas,
rinneadh,
do
cuireamh
cuireadh
í.
Agus
do
thug
an
fear
bocht,
do
thug
sé
leanaí
an
tsia-...
leanaí
an...
leanaí...
do
thug
an
fear
siúil,
thug
sé
leanaí
an
fhir
bhoicht
leis
agus
do
bhí,
d'itheadar
is
d'óladar
a
ndóthain
air
ar
an
dtórramh.
Ach
amháin
’on
don
diach
diabhal
gur
mar
sin
a
bhí,
an
chéad
do
cuireamh
cuireadh
amach
an
t-ór
is
airgead
is
jeweleriesaíos
léi.
A’
Agus
do
bhí
a
fhios
aig
ag
an...
fear
siúil
go
raibh
an
t-ór
is
an
t-airgead
curtha
léi.
Cad
do
dhin
rinne
sé
ach
dul
san
oíche
agus
an
corp
a
thúirt
thabhairt
leis
agus
do
chua
chuaigh
sé...
chua
chuaigh
sé
thar
n-ais
ansan
ansin
agus
do
sheasaimh
sheas
sé
an
corp
i
ndoras
halla
tig
teach
an
tiarna
arís
agus
do
chua
chuaigh
sé
thar
n-ais
ansan
ansin
aríst
arís
a’
agus
d’ug
thug
sé
an
t-ór
’s
is
an
t-airgead
leis
abhaile
chun
bean
an
fhir
bhoicht
ach
amháin
is
í
cailín
na
cistine
an
chéad
duine
a
eighrig
d’éirigh
ar
maidin
agus
do
bhí
an
corp
sa
doras
róimpi
roimpi
[casacht]
ach
amháin
nuair
a
oscail
d’oscail
sí
an
doras,
thit
corp
ina
coinnibh
coinne
i
dt...
thit
sí
i
laigíocht
laige
a’
agus
do
shéid
an
tiarna
agus
a
bhean
iad
féinig
féin
amach
as
an
leabaig
leaba
féach
féachaint
cad
do
bhí
suas.
Ach
amháin
nor
nuair
a
chnoiceadar
chonaiceadar
cad
do
bhí
suas
do
tháinig
úna
ionadh
oru
orthu
god
cad
é
an
fáth
go
raibh
sí
ag
teacht
thar
n-ais.
Ó
dúirt
an
iníon
'is
dócha'
arsa
í
shin
'nach
cuireamair
gcuireamar
a
dóthain
airgid
léi.
A’
Agus
do
dearnas
rinneadh
í
a
thórramh
cúpla
oíche
eile
ansan.
A’
Agus
do
bhí
leanaí
an
fhir
bhoicht
ag
ithe
i
gcónaí
air
ar
an...
air
ar
an
dtórramh.
Ach
amháin
’on
don
diach
diabhal
do
dhineadar
rinneadar
í
a
chur
adsan
ansan
arís
agus
a
dhúbailt
óir
agus
airgid
a
chur
léi.
A’
Agus
do
chuir
sé
scéala
chun
beirt
fhear
i
ndá
chúntae
chontae
deifireach
difriúil
teacht
agus
an...
iad
a...
é
a
fhaire
féach
féachaint
cé
a
bhí
ag
goid
an
chorp.
Agu’
Agus
d’fhiara
d’fhiafraigh
sé
don...
den...
fear
siúil,
'an
ndéanfása'
arsa
é
héin,
'an,
an
uaig
uaigh
a
chimeád.'
'Mo
léir'
dúirt
an
fear
an
fhir...
mm...
fear
siúil
go
ndéanfach.
ndéanfadh.
A’
Agus
do
thug
sé
mála
cait
leis
agus
maide
agus
ar
a
haen
haon
a
chloc
chlog
san
oíche
do
chua
chuaigh
sé
a
ag
tarrac
tarraingt
ar
na
cait.
A’
Agus
do
bhí
nach
gach
aen
aon
scréachaig
scréachaigh
aigesna
ag na
cait
istig
istigh
insa
sa
mhála
agus
é
á
hórdú
hordú
isteach
'eighrig
'téigh
isteach
a
dhiail,
dhiabhail,
eighrig
téigh
isteach,
eighrig
téigh
isteach
mar
dhia
dhea
gub
gurb
é
an
corp
go
raibh
sé
a
ag
tarrac
tarraingt
air.
Ach
amháin,
d'imig
d'imigh
an
bheirt
eile
chun
bóthair
a’
agus
do
chuadar
a
ag
trial
triall
ar
an
dtiarna
a’
agus
dúradar
leis
an
dtiarna
ar
fuaid
fud
na
hÉireann
ná
nach
faigheach
faigheadh
saé
sé
a
leithéid
do
de
fhear
chuin
chun
an
uaig
uaigh
a
chimeád,
choimeád,
go
raibh
an
corp
a
ag
teacht
amach
á
dá
ainneoin
a’s
agus
go
raibh
sé
a
ag
tarrac
tarraingt
air
le
maide
d’iarra
ag iarraidh
í
choineáilt
choinneáil
istig.
istigh.
Bhuel,
do
bhí
ar
maidin
amáireach
amárach
thug
sé
leis
abhaile
arís
an
oíche
sin
í
a’
agus
do
chuir
sé
i
ndoras
an
stábla
í...
na
gcapall
agus
do
dhin
rinne
sé,
do
ghé-...
d'fhág
sé
adsan
ansan
í
agus
d'ime
d'imigh
sé
abhaile
d’ug
thug
sé
leis
a
chuid
ór
agus
airgid
abhaile
a
ag
trial
triall
air,
a
ag
trial
triall
air
ar
a
an
mbean
a
an
tí.
Liam Ó Muirthile
Mm.
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Ach
amháin
má
tá,
nur
nuair
a
eighrig
d’éirigh
an
tiarna
ar
maidin
theastaig
theastaigh
ceaun
’osna
de na
capaill
uaig
uaidh
a
thógáilt
thógáil
amach.
Cad
a
bhí
ach
an
corp
sa
doras
roimhis,
roimhe,
theith
sé.
Ní
leacach
ligfeadh
eagla
ina
ghoire
é,
cad
é
an
fáth
go
raibh
sí
a
ag
teacht.
A’
Agus
do
chuir
sí
iarraig
iarraidh
air...
fear
siúil,
d'fhiara
d'fhiafraigh
sé
an
dtócach
dtógfadh
saé
sé
amach
capall
amach
do.
dó.
Dúirt
sé
sin
go
dtócach.
dtógfadh.
Bhuel,
is
é
an
ní
a
chuíne
chuimhnigh
sé
adsan
ansan
air
go
bhfácach
bhfágfadh
saé
sé
an
boul
ball
ar
fad
ar
feag
feadh
tamaill
agus
go
mbeach...
mbeadh...
féach’
féachaint
an
bhfácach
bhfágfadh
saí...
sí...
e...
an
dtúrhach
dtabharfadh
saí
sí
suas
a
bheith
a
ag
teacht
aun
ann
ach
amháin
mar
sin
a
bhí,
do
fuair
sé
ullamh
is
do
chuir
sé
nach
gach
aen
aon
ní
an
méid
a
fhéad
d’fhéad
sé
a
thúirt
thabhairt
leis
a
thúirt
thabhairt
a’
agus
do
chua
chuaigh
sé
féin
is
a
bhean
agus...
ar
droum
drom
an
chapaill
agus
do
thugadar
leo
an
méid
d’fhéadadar
agus
do...
cad
do
dhin
rinne
nor
nuair
a
bhíod_...
sé
imithe
píosa,
cad
do
dhin
rinne
an
fear
siúil
ach
an
corp
a
chuir
chur
i
ndroum
ndroim
capall
eile
agus
maide
a
chuir
chur
ina
dorn
agus
do...
do...
do
lean,
nach
aen
aon
sla_...
’ach
gach
aen
aon
slais
lasc
a
thugach
thugadh
saé
sé
don
capall...
do
dhi_...
do
bhuaileach
bhuaileadh
an
corp,
do
bhuaileach
bhuaileadh
saí
sí
an
capall
chó
chomh
math
maith
mar
do
bhíoch
bhíodh
an
capall
á
shíne
shíneadh
féin
a’
agus
do
lean
an
dá
chapall
a
chéile
a’
agus
nor
nuair
a
fhéach
d’fhéach
sé
ina
dhiaig...
dhiaidh...
pío-...
théis
tar éis
é
a
bheith
mithe
imithe
píosa
an
bóthar.
Do
chnoic
chonaic
sé
an
corp
a
ag
déanamh
suas
aríst
arís
leis.
'Sea'
arsa
é
héin,
'tá
sí
inár
ndiaig
ndiaidh
arís'
arsa
é
héin
féin
'ní
ae
aon
chauir
chabhair
dúinn
teithe.
teitheadh.
Ach
go
deidhin’
deimhin’
adúir
dúirt
sé,
'ní
bhéara
bhéarfaidh
sí
air...
ar...
orainn
anois.'
Do
scaoil
sé
síos
é
féin
's
is
a
bhean
’s
is
a
chapall
ar
dhroím
dhrom
an
chéad
eile
áird
aird
a
tháinig
air
ach
pé
boul
ball
gur
imig
imigh
an
gcorp
ní
fheadar!
fheadair mé!
Bhuel
sin
é
mo
scéal.
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Liam Ó Muirthile
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Liam Ó Muirthile
I
mBéarla.
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Tá
sé
blianta
fada
ó
choin.
shin.
Nuar
Nuair
a
bhíomair
bhíomar
ar
scoil
fad
ó
choin,
d’fhaighidís
school
libraries
i
mBéarla
agus
do
thógas
thóg mé
amach,
do
thógas
thóg mé
é
sin
im
i mo
cheaun
cheann
’e
de
bhárr
bharr
ar
aen
aon
scéal
eile
á
dá
raibh
sa
leaur
leabhar
agus
do...
do...
tá
mé
á
thúirt
thabhairt
amuh
amuigh
os
dos
nach
gach
éinne
aon duine
i
nGaelaing.
nGaeilge.
Liam Ó Muirthile
Dh’úmpaís,
D’iompaigh tú,
dh’úmpaís
d’iompaigh tú
amach
i...
i
nGaelainn
nGaeilge
é,
an
ndinis?
ndearna tú?
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Liam Ó Muirthile
An
ndinis?
ndearna tú?
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Liam Ó Muirthile
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Liam Ó Muirthile
Tá
a
fhios
agam,
sea.
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Liam Ó Muirthile
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Do
léigheas...
léigh mé...
Liam Ó Muirthile
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Liam Ó Muirthile
Tá
a
fhios
agam.
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Liam Ó Muirthile
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
E?
Liam Ó Muirthile
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Táim...
Liam Ó Muirthile
An
bhfuil
tú
in
aois
an
phinsin
fós?
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Liam Ó Muirthile
Bhfuil
tú
an
méid
sin?
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Táim.
Liam Ó Muirthile
Maidhe...
Agus
tá,
tá
do,
tá
do
shláinte
go
breá
agat
fós?
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Liam Ó Muirthile
Amb
Ab
ea?
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Sea...
Liam Ó Muirthile
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Liam Ó Muirthile
An
bhfuil?
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Tá.
Liam Ó Muirthile
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Liam Ó Muirthile
Amb
Ab
ea?
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Sea.
Liam Ó Muirthile
Faigheann
tú
deacair
siúl,
bhfuil
sé
i
bhfad
ort?
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Liam Ó Muirthile
An
bhfuil?
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Tá.
Liam Ó Muirthile
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Liam Ó Muirthile
Ar
ghortaís?
ghortaigh tú?
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Agus
má
tá
do
dheisig,
dheisigh,
do
chuir
fear
na
gcnámh,
bhí
fear
cnámh
an
uair
sin
sa
dúithig
dúiche
a’
agus
do
chuir
sé
un
chun
a
chéile
í.
Ach
amháin...
tá’s
tá a fhios
aghat
agat
nor
nuair
a
cuirtear
amach
é,
an...
an...
aen
aon
ghlúine,
aen
aon
uair
amháin,
tá
siad
ana-dheacair
an-deacair
a
choineáilt
choinneáil
i
mboul.
mball.
Liam Ó Muirthile
Tá.
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Tá...
Liam Ó Muirthile
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Ní
raibh,
do
bhí
sé
thuas
i
mBéal
an
Dá
Chab.
Liam Ó Muirthile
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Liam Ó Muirthile
Ná
Nach
raibh?
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Liam Ó Muirthile
Mmm...
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Sea.
Liam Ó Muirthile
Sin
é.
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Sea.
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Góim
Gabhaim
pardún?
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Liam Ó Muirthile
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Liam Ó Muirthile
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Sea.
Liam Ó Muirthile
Ah
sea...
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Liam Ó Muirthile
Máire Ní Chéadagáin Cape Clear Carbery West (E.D.)
Ó
tá
siad
álraidht.
Liam Ó Muirthile
Bhfuil
na
ba
amu?