1971 : QQTRIN016152

[beep]

A Riocáird, ar oileán a cha chaith tusa tús do shaoil air ar Inis Gé atá tímpeall timpeall trí mhíle amach anseo ón mórthír.

Sea.

Ach e... ocht mbliana déag agus fiche ó shin, d’aistre d’aistrigh sib sibh isteach air ar an mórthír.

Shea.

Is sílim gob gurb é an fáth is mú mó gur artha athraigh sib sibh mar gheál gheall air ar an... bátha bá mór a díonú rinneadh air ar an oileán sa mbliain naoi déag fiche seacht. Bhí tú héin féin amuich amuigh an oíche ar báthú bádh na daoine sin.

Bhí.

Tú héin féin is do dhriotháir. dheartháir.

Bhí sinn beirt amuich. amuigh.

Agus cén bealach a dtáinic dtáinig sibse sibhse slán?

Bhuel bhí an oíche acha chomh dorcha is nach rau’s raibh a fhios aig ag duine a ar bich bith cé cá ro muid rabhamar a ag goil, dul, _____ tharrain muid tharraingíomar na heangachaí. heangacha.

Ronnachaí Ronnacha a bhí, a bhí sib sibh a...

Sea ronnaí. ronnacha. Is bhí muid bhíomar ag iomrú iomramh róinn romhainn isteach, go dtainic muid dtángamar go dtí gob talaí. talaimh. Agus dúirt mé héin féin leis an drícheáir, deartháir, ‘bít sinn ‘bímis thiar i gcónaí’ adeirimse deirimse ‘go dté muid dtéimid i dtír tá an oíche go holc,’ is bhí sé a ag díonú déanamh braíonachaí braonta móra uisce anuas orainn.

Bhí an gála tosaí mar déarhá. déarfá.

Bhí ach bhí taoibh_ bhí a an gála taíú taobh istích istigh gon don ngob a ag goil dul isteach uainní, uainne, bhuail sé muid air ar a toirt, is sceaidheáil sé muid mar a an chuirheá chuirfeá séibhín suas air ar a an tráí tráigh air ar a an ghoibín beag.

Ach cé cén a an chaoi ar thárla tharla sé go dtug sibhse faoi deara go ro raibh an gála a ag tíocht teacht agus níor thug na daoiní daoine eile? Mar báthú bádh deichnúr deichniúr nár báthú? bádh?

Báicheaú. Bádh. Bhuel a bhfuil’s bhfuil a fhios agad, agat, is é an t-áuar, t-ábhar, b’fhéidir go dtug siad faoi deara é ach bhí siad ró-mhál. rómhall.

Agus bhí siad ró-fhada rófhada amach.

Bhí siad rá-fhada rófhada amach, is ansin nuair a fua chuaigh siad a ag tóigeál, tógáil, thóig, thóg, lig cuid acú acu na heangachaí heangacha uaf. uathu. Agus badh ba in shin é an rud eilí eile ba ceart cheart dófa dóibh a dhíonú. dhéanamh. Dá bhfanait siad bhfanaidís air ar na heangachaí heangacha b’fhéidir go liv-álait siad liv-álaidís go maidin, nú nó ní sheas a an gála ach thimpeall timpeall is trí uair a chloig go leith.

Cén mhath mhaith a dhéanhach dhéanfadh na heangachaí heangacha dhób dhóibh dhá dá gcoinneóit siad gcoinneoidís iad?

Choinneóit siad Choinneoidís ansin iad a an bhfuil’s bhfuil a fhios agad agat ní bhfana_ ní dhéanait siad. dhéanfaidís.

Bheach Bheadh sé.

Ní bheit siad bheidís fuadaí fuadaithe mar a bhí siad aig ag an ngála.

Bheit siad Bheidís ina gcineál ancairí.

Bhí siad ina cineál ancairí acú. acu.

Ach sílim go_ go bhfuair tusa cineál cóthara comhartha cínt éigin bhí tú ag ínseacht insint dhom ansin, eh go bhfuair tú cineál cóthara comhartha cínt éigin an tranúna tráthnóna sin nú nó an oíche sin, eh, gur cheap tú gomb gurbh fhéidir gur cineál cóthara comhartha a bhí án, ann, scéal a rúin róin ansin. Cé Cén a an cha chaoi ar thárla tharla sé sin?

Bhfuil’s Bhfuil a fhios agad agat an fhírinn, fhírinne, chuímre chuimhnigh mé air ar a an toirt a bhfaca mé an rón a ag goil dul ag iascaireacht taíú taobh a an churaí, churaigh, sa dorachadas, dorchadas, is é a ag pufaíl. puthaíl.

Rún? Rón?

Shea! Is cheap mé go ro raibh sé ag anc amharc isteach sa gcurach erm. orm. Is nabh nárbh aisteach an rud é smaoine smaoinigh mé, rún rón mór dú dubh a bhí unn, ann, chuímre chuimhnigh mé ansin lá fada a bhí mé istih istigh air ar an oileán án ón Úaich Uaigh is bhí gunna agam. Hainic Chonaic mé an rón ag éirí i mbarr uisce agus hainic chonaic sé mé acha chomh luath is a hainic chonaic mé é. Is fua chuaigh sé faoi uisce air ar ais agus bhí bréal#? bréal cuimhne air ar an uair a fua chuaigh mé héin féin thart trasnaí trasna go ndeacha ndeachaigh mé amuich amuigh sa mBéaltuin mBéaltaine roimhe.

Tuigim.

Agus nuair a d’éire d’éirigh sé amuich amuigh ansin air ar ais, ní raibh sé a thimpeall timpeall is de deich dtroiche dtroithe uam. uaim. Bhí an gunna síntí sínte agam air. Agus hainic chonaic sé mé acha chomh maich. maith. Is dúirt mé liom héin, féin, ‘Á’ mar déarhá, déarfá, dúirt mé ‘ní mhara mharóidh mé theú. thú. Ní bhainhe bhainfidh mé leat’ arsa mise leis a an rón mar sin. Is nábh nárbh aisteach a an rud é ach chuimhne chuimhnigh mé aríst arís dhá bhliain ina dhé dhiaidh gob gurb é an ceann céanna a bhí ann, b’fhéidir nach ba é.

An oíche sin.

Ach, badh ba é an cineál róin a bhí unn. ann.

Is céard a rinne sibh ansin nuair a choinic chonaic tú an rún? rón?

D’éire D’éirigh mé go de léim is fuair chuaigh mé síos agus fuair mé rópa don eangach is s_ ‘teanam ‘téanam leat’ arsa mise leis a an drícheáir deartháir ‘tarraingít sinn ‘tarraingímis isteach iad ar fad.’ Is nábh nárbh aisteach an rud é tá mé a ag smaoiniú smaoineamh airiaú riamh a ó shin gob gurb é a shábháil mé.

Bhuel tháinic tháinig sib sibh i dtír air ar aen aon chaoi.

Thainic. Tháinig.

Air Ar an oileán.

Thainic. Tháinig.

Ó thua thuaidh ab ea?

Á Ó thuaí. thuaidh.

Agus bhí an oíche a ag séide séideadh an t-ám t-am sin a an ro? raibh?

A bhuel, ní bheitheá bheifeá i in ndán ann seasú seasamh air ar a talú talamh díreach ina aghaí. aghaidh.

Hmm.

Ní bhe. bheadh.

A An ro raibh barúil mhath mhaith agaí agaibh go ro raibh na...

Á bhí.

Go ro raibh na cáirde cairde amu. amuigh.

Bhí muid Bhíomar a ag ráit rá curach a ar bích bith a bhí amuh amuigh go raibh sé caillt. caillte.

Agus ar fhan sib sibh ansin go maidin?

D’fhan.

Is céard a rinne sib sibh ansin?

Bhuel ar maidin ansin nuair a gheala ghealaigh sé fua muid chuamar siar trasnaí go dtí an t-ileán t-oileán a ro muid rabhamar a inár gconaí.

Bhí dhá oileán án. ann.

Bhí dhá oileán ann.

Sea, agus bhí an scéal teacaí tagtha ansin a an ro? raibh?

Ní rau’s raibh a fhios aig ag a an muintir a bhí air ar a an mbaile thiar a ag goil dul siar dúinní, dúinne, muid a an chéad churach a fua chuaigh siar go ro raibh an báthú bá díontaí, déanta, a ar ndóí ndóigh bhí siad róinn romhainn bannc banc acú, acu, air ar a an tráí trá a ag tíocht teacht i dtír dúinn. Agus Trá na Rón a bhí air ar a an tráí trá acha chomh maich. maith.

Bhí rúnta rónta go mór sa scéal.

Á bhí. Ach dúirt a_ fear acú acu linn ‘tá_ bhí drochoíche aréir agaí.’ agaibh.’ ‘Bhuel, _______ a dhuine bhoicht,’ adúirt muidí a dúramarna ‘go ro, raibh, tá beirt_ do bheirt mhac báit.’ báite.’ Ní aireocha aireofá ach focailí focail abú ansin ach a ag béiciúach béiceach screadaíl screadach is caoiniú, caoineadh, buala bualadh bos.

A Ar chuir sé sin in aghaí aghaidh saíol saol an oileáin sib sibh uilig, uile, an mhuintir uilig. uile. Níor fhan sib sibh án ann ach chúig cúig bhliana eile ansin.

Cúig bliana, ní fhanhú fhanfadh na_ tá_ d’ime d’imigh c_ cuid acú acu go Meiriceá.

Air Ar a an bpoínte? bpointe?

D’imí. D’imigh.

Agus a an ro raibh sé éasca agaí agaibh áit a fháil amuich amuigh anseo ansin?

Ní ro, raibh, ba diocair deacair a fháil, acha beag ach gurb é a an sagart Father Derkin, badh ba é a fuair an áint áit dhúinn. Is é, bhí an talú talamh seo uile go léir aig ag fear thíos air ar a an Droineann Seán Ó Ríle Raghallaigh sílim.

Seán Ó Ríle. Raghallaigh.

Sea. Agus thóig thóg an Land Comission ansin anál anall uaí uaidh é agus roinn sé suas é go do mhuintir, an méid tionontaí tionóntaí a bhí air ar a an dá oileán.

Cé mhéid teallach teaghlach a bhí án an an t-ám t-am sin?

Bhí cúig teallach teaghlach fhichead air ar ach gach aen aon oileán. Agus, tháinic tháinig siad air ar fad amach. Glanú Glanadh amach uilig uile ansan ansin iad.

An ro raibh mórán cú cumha air ar dhaoiní dhaoine dhá á fhágáil?

Ara bhuel bhí, is iad_ bhí cuid acú acu go dona dá nuair a bhí siad ag imeacht. Bhí, caoiniú. caoineadh. Ar ndóí ndóigh chaitheit siad chaithidís a gcuid, an méid seandaoiní seandaoine a bhí ann airiamh riamh tá siad curthaí curtha istích istigh air.

Air Ar an oileán héin. féin.

Tá.

Na daoiní daoine a báthú bádh an oíche sin níor cuiriú cuireadh air ar an oileán iad iad air ar chor a ar bith?

Ní cuiriú, cuireadh, is é_ thainic tháinig siad i dtír air ar a an dtír mhóir amuich. amuigh.

Is cuiriú cuireadh ansin iad?

Is cuiriú cuireadh ansin i dTeampall an Fháil Mhóir Mhór iad. Tá siad uile go léir curthaí curtha le taíú taobh a chéilí chéile in an aon bhuaich uaigh amhúin, amháin, cuiriú cuireadh an tomba tuama mór orthú. orthu. Ach tá sé sceití sceite anois briste.

Riocard Breathnach ó Inis Gé agus Seosamh Ó Cuaig. Éisteó muid Éisteoimid le cuid don seanahas seanchas a bhí aig ag Micí Sheáin Néill fá faoi na Dálaí. Dálaigh.

Lá do de na laethaibh agus uair do na huaireannaí huaireanta a ro raibh Conall Ma Mac Dónaill Domhnaill na ina chónaí i gCaislean gCaisleán Dhún na nGall. Bhí sé póstaí agus ní ro raibh aige mar theaulach theaghlach ach an aen aon mhac. D’fhás a an mac seo aníos agus bhí sé a ag troid in éadan Rí na Sasana Sasanach in Éirinn. Agus bhí barantat baránta aig ag na Sasanaí le breith air agus le é a chuir un chun báis. Ach chaith sé cuid mhór dona dá chuid ama air ar a, air ar a, á choimheatan choimhéad agus é air ar a sheachnall. sheachmall. Nuair a thainic tháinig Mac an Dónaill Domhnaill go dtí oeis aois pósta pósú pósadh é agus thug a an t-athair athair caislean caisleán Phort a an Chruinn Chrainn do mar áit chónaí. Nuair a bhí Mac a an Dónaill Domhnaill bliain póstaí pósta rugú rugadh mac dó. Agus badh ba é an t-ainm a tugú tugadh air an tachran tachrán seo Ball Dearfa Ó Dónaill. Domhnaill. Bhí Mac a an Dónaill Domhnaill agus a bhean na ina suí sa chaislean chaisleán aen aon lá amháin agus a an tachran tachrán na ina cholú choladh insa sa chliabhan, chliabhán, nuair a tcíonn fheiceann siad caulah cabhlach na Sasana Sasanach isteach a an Cuan uaidhe. uaidh. Agus bhí’s bhí a fhios aige ag Dónall Domhnall gur air ar a larg lorg a bhí siad. Agus d’ime d’imigh sé air ar a sheachnall, sheachmall, agus las a bhean coinneal agus chuir sí an choinn_ choinneal isteach i gcuingeil gcuingir agus d’fhág sí ina suí air ar a an tábla í. Agus rinn rinne sí ______ ró thart air ar a an chuingeil chuingir lé le cuir in úil iúl don námhaid namhaid go ró raibh daingean láidir acú acu istoí, istigh, ach ní chuir seo ______ orthú. orthu. Thainic Tháinig siad orthaí uirthi go tobann sa deiriú. deireadh. Agus nach ro raibh fada aicí aici an tachran tachrán a bhí sa chliabhan chliabhán a thóirt thabhairt léithi. Nuair a thainic tháinig na Sasanaí Sasanaigh isteach un chun a an chaisleáin chuarta chuardaigh siad á ó choirnéal go coirnéal a an toighe tí ach ní ro raibh le fáil acú acu ach a tachran tachrán a bhí na ina luí sa chliabhan. chliabhán. Agus d’iarr an t-oificeah t-oifigeach ar fhear dona dá saighdearaí saighdiúirí a ghoil dul suas agus a tachran tachrán a chuir chur un chun báis. Choí Chuaigh a an saighdear saighdiúir suas agus a an clae na ina tarn dorn acú acu leis, agus nuair a an hanaic chonaic a an tachran tachrán é ag tarraint tarraingt air chua chuaigh sé a gháirí gháire agus a dheanú dhéanamh cuideachta agus a dh’amaidí amaidí leis a chlaemha chlaíomh a bhí ina lámhaí. lámha. Agus ní ro raibh uchtach aig ag an tsaighdear tsaighdiúir é a chuir chur un chun báis. Agus dúirt an saighdear saighdiúir leis an oificeach oifigeach go nglacait nglacfadh sé duine úntach iontach cruaí crua a thriail an tachran tachrán céanna a chuir chur un chun báis. Agus choí chuaigh an t-oificeach t-oifigeach é héin féin suas ansin agus rún daingean aigesin aige sin an obair a dheánú, dhéanamh, agus rinn rinne an tachran tachrán mar a an gcéanna leis sin. Dúirt an t-oificeach t-oifigeach nach dtiocú dtiocfadh leófa leo dadaí dada a dhéanú dhéanamh ní ab an fheárr fhearr ná é a thóirt thabhairt leófa leo go Sasain Sasana agus é a thóirt thabhairt do Rí na Sasana Sasanach gur air ab fheárr fhearr a bhí gléas é a thógail. thógáil. Cuiriú Cuireadh Ball Dearfa Ó Dónaill air ar bárr barr soithí i bPort a Chruinn Chrainn aigena ag a naoí naoi mí do oeis, aois, tugú tugadh go Sasain Sasana é agus choí chuaigh a t-oificeach t-oifigeach coel caol díreach leis go dtí caislean caisleán a an rí. Bhí Rí na Sasana Sasanach póstaí pósta agus bhí beirt ghasuirí ghasúr mar theaulah theaghlach aige, bhí fear acú acu fán faoin tuairim céanna oeis aois lé le Ó Dónaill agus an fear eile dhá bhliain ní ba sine. Tógú Tógadh aníos iad i gcuideachta a chéile agus bhí siad tuicí tuigthe acú acu gur d’an d’aon teaulach teaghlach amháin iad.

Bhuel níl ansin ach cuid an-bheag do de scéal Aoi Aodha Ruaí Ruaidh Uí Dhónaill mar a chualamar ó Mhicí Sheáin é.

Deir sé insa sa chuntas a scríobh sé air ar a an cheantar sin gur ansin a bhí an ceantar aba ba bhochte bhoichte air ar chósta na hÉireann. Nis, Anois, d’fhan sé insa sa teach ósta air ar a an Charraic Charraig a bhí aig ag an tiarna talaimh insan san am sin, daoiní daoine as Béal Feairste Feirste arbh ainm daíofa dóibh na Musgraves. Tiarnaí talaimh chó chomh maith agus a bhí sa tír. Níor chuir siad amah amach an aon nduine riaú riamh as áint áit ach an sagart na paraiste. paróiste. Bhí siad ag éiliú éileamh sciling scilling amháin da de chíos air a ar theach agus bhí an trioblóid a ag goil dul insan san am agus ní íocait íocfadh sé an sciling scilling agus chuir siad amah amach é. Ach chuir siad isteach air ar ais é. Bhuel, mar atáim a ráit rá libh d’fhan, d’fhan na fir seo insa sa teach ósta air ar a an Charraic Charraig agus siúil shiúil siad siar a an bealach mór go bhfeiceit siad bhfeicidís a an ceantar agus go bhfeiceit siad bhfeicidís creidim goidé cad é a thiocú thiocfadh leófa leo a dheánú. dhéanamh. Bhí fear greannúr greannmhar as an áint áit air ar a an Charraic, Charraig, seaniascaire da de chuid Theilinn. Agus insna sna laethe laethanta sin ní ró raibh bróga air ar chuile gach uile fhea_ agus bhí an fear seo costarnaht. cosnochta. Agus d’inis duine teart éigin air ar a an Charraic Charraig dó go ró raibh na fir seo a ag gol dul siar frí trí Teileann agus ar ndóiche ndóigh ní ró’s raibh a fhios acú acu goidé cad é a bhí fúfa fúthu agus bhí ogla eagla orthú, orthu, bhí ogla eagla orthú orthu ropú. rompu. Agus em, ríth rith a fear seo, ríth rith a an bhealaí bhealaigh un chun a an bhaile agus is cosúil gur Deiriú Deireadh Fómhair a bhí unn ann agus go ro raibh na daoiní daoine a ag buint baint na bpreátaí bprátaí agus bhí trí gharuncail dúsa, domsa, go ndéanaí an Rí a mhaich mhaith orthú, orthu, bhí siad a ag buint baint preátaí prátaí i bpáirc air ar thaíú thaobh a an bhealaí bhealaigh mhóir agus is cosúil go ró raibh preátaí prátaí an-mhaith acú. acu. Agus chuaí chuaigh a an duine bocht seo a dtugait siad dtugaidís Mícheál Seain Seáin air, léim sé isteach thar an chlaídhe chlaí agus dúirt sé leófa, leo, tá Balfar air ar a an bhealah bhealach ’on don Charraic Charraig agus má tcí fheiceann sé na preátaí prátaí atá sibh a bhuint bhaint níl’s níl a fhios goidé cad é an cíos a chuirhe chuirfidh siad air ar an áint. áit. Bhuel simplí go leór leor d’imí d’imigh na fir sin agus chruinne chruinnigh siad achuile gach uile phreáta phráta mór agus phreáta phráta maith agus preáta práta iomlán a ró raibh air ar a_ a ró raibh buinte bainte acú, acu, agus d’fhág siad na poiríní póiríní agus na preátaí prátaí ghearrtha agus na preátaí prátaí _____ na ina ndéí. ndiaidh. Agus teart ceart go leór leor nuair a thainig tháinig an fear seo... na fir seo un chun tosaí tosaigh bhí siad air ar a mbeala mbealach suas go Bun Glas, fuair siad isteach an áint áit a ró raibh siad a ag buint baint na bpreátaí. bprátaí. Agus thóg Balfour preáta práta mór don den talú, talamh, don den chuibhreann. Agus bhí sé a lothú agus chuir sé a ordóg thríd tríd agus thionta thiontaigh sé thart iad lena chuid chomrádaí chomrádaithe agus dúirt sé ‘My God’ adeir deir sé ‘they wouldn’t feed pigs.’ Agus ó sin a thainic tháinig an rud a tcí fheiceann sibh ansin eh... chaith Rialtas na Sasan Sasana ceithre fíchid fichid míle punta punt ansin na dhéí dhiaidh sin. Chuir siad suas stórthaí, stórtha, chuir siad suas teach cónaí cónaithe mar tcí fheiceann sibh ansin, teach ní éisc agus insan san am sin fiú teach éireoige, eireoige, Chaitheit siad Chaithidís isteach faoi chreig ansin ní ró raibh na cold rooms a ag goil dul insan san am, agus chua chuaigh siad isteach faoin chreig go dtear ndearna siad teah teach ann a dtiocú dtiocadh leófa leo éireog eireog a stóráil ar feaug feadh tamaill. Chuir siad suas teah teach eile a dtiocú dtiocfadh leófa leo dhá mhíle tonna solainn salainn a chuir chur isteah isteach ann an aon am amháin. Lucht iomlan iomlán solainn. salainn. Nis, Anois, chuaí chuaigh a an ceantar ar aghaí aghaidh go híonta hiontach maith. Agus fiú bhí siad a ag marú oiread éisc mhóir, sé is é sin oiread trosc agus langaí agus iasc mór agus gur thosa thosaigh siad a dheanú dhéanamh cod cuid liver oil do. dó. Agus lena chois sin bhí, bhí na cúipéirí acú acu ab fheárr fhearr ar chosta chósta na hÉireann. Nis Anois bhí fear amháin unn, ann, arbh ainm do dó Pádraig Ó hEochaí, hEochaidh, agus bhí sé ábalta dhá bhairille dhéag agus fiche scadan scadán a dhéanú dhéanamh an aon lá amháin. Cuir sin i gcomortas gcomórtas leis a an tsaíol tsaol atá unn ann inniú. inniu. Bhuel, ach ní hé sin ar dhóí dhóigh an rud is tábhachtaí fán faoin áint, áit, mar dúirt mé libh, tá seanfhorhaha seanfhothraigh cinnle go díreah díreach ansin nár buiniú baineadh riamh daíofa. dóibh. Agus nor nuair a thosa thosaigh mise a bhailiú sa bhliain triocha tríocha is a cúig, bhí seanuine seanduine sa chórsain chomharsain agam arbh ainm dó Niall Ó Casaide, agus bhí muid bhíomar a ag caint fá faoi seo agus dúirt sé liom go gur gcuala chuala sé gur shól sheol dhá bhasca bhosca ghlaine ghloine manach amah amach as an áint áit sin fada á ó shin agus nach nár gcualas chualathas trácht orthú orthu airiaú riamh ní ba mhó. Nis Anois ba sin an bhliain triocha tríocha is a cúig. De Deich mbliana na dhéí dhiaidh sa bhliain daithead daichead is a cúig, scríú scríobh ollú ollamh as an Íoslainn hugamsa, chugamsa, fear clúiteah clúiteach arbh ainm dó Ól Sveinsson agus dúirt sé liom gur mhaith leis cuairt a thóirt thabhairt air ar an áint áit seo agus gur mhaith leis a ghol dul go mullach Shliabh Liag, an croc cnoc mór atá thiar ansin san áird aird thiar do Theileann. Thainic Tháinig sé é héin féin agus a bhean agus d’inis sé dú dom goidé cad é mar a bhí, is cosúil go ró raibh sé a ag goil dul thrí seanlámhscríbhinní insan san ollscoil i Reykjavik, agus thainic tháinig sé trasna air ar a an chuntas seo, séisiú séú ná an seachtú haoise, an áint áit air ar húrú fuarthas na chéad mhanaí mhanaigh a thainig tháinig i dtír insan san Íoslainn gur ó Chroc Chnoc na gCloch nú nó ó Shliaú Shliabh na Leac in Iardheisceart Thír Chonaill a thainic tháinig siad. Agus nuair a chua muid chuamar go mulla mullach Shliaú Shliabh Liag agus d’auc d’amharc sé síos a bhuía, uaidh, dúirt sé liom go ró raibh sé breá sásta go ró raibh an cuntas a lé léigh sé agus an áint áit ná cumú cumadh ná cosúlaht cosúlacht na háite a ag cuir cur lé le chéile go han_ go han-ghéar agus go han-ghrinn. Agus mar sin de a an bhfeiceann sibh, in amannaí amanna bíonn fírinne ínteaht éigin insna sna scéalta a bhíos bhíonns aig ag na seanaoiní seandaoine seo insa sa bhéaloideas. Bhuel, ach go fóill thiar ansin tá mórán phisreóg phiseog a ag buint baint leis na seanoraha seanfhothraigh seo go dtí an lá inniú inniu tá iascairí insan san áint áit na nach dtócú dtógfadh cloh cloch amah amach as sin léna lena chuir chur a chrothú chrochadh air ar chionn cheann eanaí eangaigh ná ballaiste ballasta a chuir chur i mbád leófa leo ná rud air ar bí bith eile agus mar sin de tá sé fáca fágtha ansin go dtí an la lá inniú. inniu. Nis, Anois, sin seanbhean a bhí na ina cónaí cógarach cóngarach don ché, go ndeanaí ndéanaí a Rí a mhaich mhaith orthaí, uirthi, bean arb arbh ainm daoithe di Máire Ní Dhonnaille. Dhonnghaille. Nis Anois bhí, ní ró, raibh, ní ró raibh scéal fada a ar bích bíth aig ag Máire bhocht nó mar a dúirt mé go minic, b’annú b’annamh rud d’fháil le scéalaí. Bhíú Bhíodh seanahas seanchas acú acu agus bhíú bhíodh ceól ceol acú acu agus bhíú bhíodh scéalta cráifeaha cráifeacha acú acu ach b’fhíorannú b’fhíorannamh sean_ ná seanbhean agus scéal fada Fiannaíochta ná Ruairíochta Rúraíochta acu agus tá sé lé le cé#? goidé cad é an fáth an ró raibh sin aulaí. amhlaidh. Bhí na mrá mná toí tí insan san am sin ró-ghraitheach ró-ghnóthach ag auc amharc i ndéí ndiaidh a gclainne agus a ag deanú déanamh dioscaireat dioscaireacht toighe tí agus ag iarraí iarraidh a bheith paisteail paisteáil éadaí dá gcuid páistí agus a ag deanú déanamh éadaí daíofa dóibh agus ag iarraí iarraidh a bheith a ag solar soláthar grim greim bí bídh daíofa. dóibh. Agus mar sin de bhí siad ró-ghraitheah ró-ghnóthach nuair a bhí na fallsairí falsairí na fir ábalta suí air ar a leas chlia chliath i dteah dteach ínteaht éigin agus éisteaht éisteacht air ar thitim oíche go ham cholata chodlata le seanachaí seanchaí ag inse insint scéil bhí na créatuir créatúir sa bhaile agus iad ag geimil geamaíl léithi léi agus ag obair go cruaí. cruaidh. Bhuel, mar a deirim bhí sí_ bhí sí seo, ba seanachaí seanchaí í ach níor scéalaí í. Agus bhí sí thar a bheith maith a ag gol gabháil do luibheannaí. luibheanna. Nis Anois tá cuimhne agamsa, thug mé amah amach í lá sauraí samhraidh amach i bpáirc a bhí thíos faoin teah teach agus tharrain tharraing sí seach gcinn agus ceire ceithre fichid do luibheannaí luibheanna dú dom agus bhí ainm ahan gach aon chionn cheann acú acu aicí. aici. Nis Anois chuir mise iad sin go Baile Á Átha Clia Cliath istoí istigh i bpáipéar súite agus níl’s níl a fhios agam á ó choin shin goidé cad é a d’éirí d’éirigh daíofa dóibh ach bhí_ bhí a n-ainm ansin cé bí bith agus rud eile fadúdaoithe, faoi a dtaobh di, as na luibheannaí luibheanna seo bhí sí ábalta buideal, buidéal, cuir i gcás dá mbeú mbeadh casahtah casachtach air ar dhuine nó slaedan slaghdán ní ró raibh doctúr dochtúir air ar bí bith do riamh a dheanhú dhéanfadh buideal buidéal có chomh maich maith agus a thiocú thiocfadh léithise léise a dheanú dhéanamh as na luibheannaí luibheanna seo.